ROMANI EDEBİYAT DIŞI YARGILAMAK: ÜÇ BEŞ KİŞİ’NİN FERİT SAKARYA’SI ÜZERİNE POLEMİKLER

Authors : Seyit Battal UĞURLU

Pages : 405-423

Doi:10.32321/cutad.835626

View : 11 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Adalet Ağaoğlu’nun beşinci romanı Üç Beş Kişi (1984) taşra temasını sanayici bir iş adamı olan Ferit Sakarya’nın Eskişehir, Ankara ve İstanbul üçgenine yerleştirilen öyküsü üzerinden ele alır. Her biri sembolik anlamla yüklü bu üç kent arasındaki gerilim, kişiler arası örülen sosyo-politik ve sosyo-kültürel öyküler üzerinden bağlanır. Yazarın arayış serüveninden önemli bir dönüm noktası olan bu eserin farklı okumalara olanak sağlayan zengin anlam tabakaları ile örülü dünyası, bu makalenin ilgisinin dışında yer alır. Basımından hemen sonra, eserdeki alışıldık iş adamı profilinin çok üstünde zihinsel yetilerle donatılmış Ferit Sakarya karakteri üzerinden edebiyat dışı polemikler yapıldı. Ferit Sakarya, Türk romanındaki alışıldık iş adamı ya da paraya hükmeden gaddar, çıkarcı, kültürsüz ve cahil adam şablonlarının dışında, kamu yararını kişisel çıkarlarının önüne koyma mücadelesi veren, bohem, şair ruhlu, çevreye duyarlı ve üst düzey bir okur olarak, romandaki hemen hemen tüm kişilerin bakışından çizilmiştir. Ağaoğlu’na ve kurgu karakterine karşı ‘gerçeklik ihlali’ gerekçesiyle ses yükseltenlerin itirazları, böyle bir iş adamının olamayacağı tezi üzerine kuruluydu. Ağaoğlu’nun gazete köşelerinde gördüğü, yeni ekonomi terimleriyle konuşan yurtdışı eğitimli iş adamını yerinde ve zamanında ‘keşfet’miş olma düşüncesi, romanı toplumsal ve politik kodlara ayarlı okumayı ‘gerçeklik’ olarak gören eleştirmen bakışıyla karşı karşıya gelir. Tanzimat’tan beri şekillenmiş ve tarihsel olarak teoriye gecikmiş eleştiri anlayışının edebi esere edebiyat dışından bakışında, öğretiler dünyasının değerler ölçeği öne çıkar. 1980’lerin ortasında yaşanan bu tartışma, okurun tarihsel olarak belirlenmiş zihin dünyası ile bir ‘yenilik’ peşindeki yazar zihninin çatışmasını örneklendirir. Bu makale, yazarın anılan romanını bu karaktere odaklı olarak çözümlemeyi ve bu konuda çıkan tartışmaları değerlendirmeyi amaçlamaktadır.
Keywords : Adalet Ağaoğlu, Üç Beş Kişi, Karakter, Polemik, Edebî Eleştiri, Gerçeklik