TÜRKÇEDE HİTAP İFADELERİ: ANLAM VE SÖZCÜK TÜRÜ TEMELİNDE BİR ULAMLAMA

Authors : Nuriye ÖZER, Pınar İBE AKCAN

Pages : 382-407

Doi:10.32321/cutad.1000242

View : 17 | Download : 7

Publication Date : 2022-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Türk kültürü gibi toplumcu (İng. collectivist) kültürlerin toplumun her bir üyesini kendilerine özgü özellikleri bakımından bir diğer üyeden ayırma eğiliminde oldukları bilinmektedir (Hofstede, 1994). Bu kültürel eğilimin bir yansıması olarak Türkçe geniş bir hitap ifadeleri dizgesine sahiptir. Türkçedeki çeşitlilikleri ve günlük dildeki kullanım sıklıkları hitap ifadelerinin önemli bir çalışma alanı olarak betimlenmesini gerekli kılmaktadır (bknz. Gao, 2014, s. 2615; Clayman, 2010, s. 162). Derlem temelli bu çalışma, Türkçede yer alan hitap ifadelerini ve biçimbilimsel çeşitlemelerini saptamayı ve bu ifadeleri sınıflamayı hedeflemektedir. TNCv.3.0 üzerinden elde edilen veri temelinde yürütülen bu çalışmada hitap ifadeleri çoklu ortamlardan da yararlanılarak derlenmiş ve kapsamlı bir hitap ifadeleri veritabanı kullanılmıştır . Hitap ifadelerinin sınıflandırılması için Braun (1988) ve Dunkling’in (1990) önerileri Türkçeye uyarlanmıştır. Alanyazındaki sınıflamalara koşut biçimde Türkçe hitap ifadeleri sözcük türü açısından adıl hitap ifadeleri (sen ve siz) ve ad hitap ifadeleri olarak ikiye ayrılmış, ad hitap ifadeleri (sevgi sözcükleri, unvanlar, akrabalık terimleri, sözde akrabalık terimleri, saygı bildiren hitaplar, yakınlık bildiren hitaplar, olumsuzluk bildiren hitaplar biçiminde yedi grupta incelenmiştir. Çalışmada her bir hitap alt ulamının ayırıcı özellikleri kullanım örnekleriyle birlikte sunulmuştur. Türkçe hitap ifadelerini geniş bir bakış açısıyla ele alarak dizgeyi betimlemeyi amaçlayan bu çalışmanın, uygulamada anadil ve yabancı dil eğitimi, çeviri, sözlükçülük, doğal dil işleme dışında dilbilim dışı alanlara da katkıda bulunabileceği öngörülmektedir.
Keywords : Hitap ifadeleri, Derlemdilbilim, Kullanımbilim