TARİHÎ DÖNEM TÜRKÇE KUR’AN TERCÜMELERİNDE DEYİMLER: FATİHA VE BAKARA SURELERİ

Authors : Engin ÇETİN

Pages : 737-765

Doi:10.32321/cutad.1178991

View : 11 | Download : 3

Publication Date : 2022-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada Türkçenin en eski Kur’an tercümelerindeki deyimler ilk iki sure olan Fatiha ve Bakara surelerinde tespit edilerek karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Çalışmada TİEM 73 numarada kayıtlı olan, 1334 tarihinde istinsah edilmiş Kur’an tercümesi esas alınmış, buradaki deyimler Özbek İlimler Akademisi Kur’an tercümesi insert ignore into journalissuearticles values(ÖİAKT); Harezm Türkçesi Hekimoğlu Kur’an tercümesi insert ignore into journalissuearticles values(HKT); ve Eski Anadolu Türkçesine ait iki Kur’an tercümesiyle insert ignore into journalissuearticles values(EAT insert ignore into journalissuearticles values(Bursa);, EAT insert ignore into journalissuearticles values(Manisa);); karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Deyimlerin tespitinde TİEM 73 numaralı Kur’an tercümesinin esas alınmasının sebebi, eldeki yazmanın tama yakın bir nüsha olmasıdır. John Rylands nüshasının baştan ve sondan eksik olması nedeniyle bu nüsha deyimleri belirlemeye esas olarak tercih edilmemiştir. Tespit edilen deyimlerin Kur’an-ı Kerim’de hangi sözün veya ibarenin karşılığı olarak kullanıldığı, bu söz veya ibarenin Kur’an-ı Kerim’in başka yerlerinde kullanılıp kullanılmadığı, kullanıldıysa Türkçe Kur’an tercümelerinde ne şekilde karşılandığı, Türkçe deyimlerin tercümenin başka yerlerinde hangi söz veya ibarenin karşılığı olarak kullanıldığı ve tespit edilen deyimlerin Tarihî Türk yazı dillerindeki durumları üzerinde ayrıntılı olarak durulmuştur. Türkçe en eski Kur’an tercümelerinin Farsçadan çevrildiği düşünüldüğünde Farsçanın söz konusu deyimler düzeyinde tercümeye etkisi de çalışmada akılda tutulan sorulardandır. Daha önce birçok araştırmacının değindiği, en eski Kur’an tercümelerinin birbirlerinden veya aynı tercümeden istinsah edilmiş olabileceği düşüncesi de çalışmada deyimler açısından ele değerlendirilmiştir. Çalışmanın sonucunda, incelenen yirmi altı deyimin çoğunluğunun Türkçeye bire bir tercüme edilmekle birlikte dokuz deyimin serbest çeviriyle Türkçeye aktarıldığı, bu dokuz deyimin bir bölümünün Kur’an tercümelerinden önceki ve sonraki dönem metinlerinde de tespit edildiği görülmüştür.
Keywords : Eski Türkçe, Kuran Tercümeleri, Çeviri Metinler, Deyimler