AZERBAYCAN TÜRKÇESİNDE ERKEKLERE YÖNELİK OLARAK KULLANILAN HİTAPLARIN KİŞİLER ARASI İLETİŞİM DİLİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Authors : Nilüfer Yıldırım, Fatma Kaya

Pages : 673-707

Doi:10.32321/cutad.1462791

View : 23 | Download : 11

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Kişiler arası iletişimi başlatmanın ilk aşamasını oluşturan hitaplar, iletişim kurulacak kişi ya da kişilere seslenirken kullanılan sözcük veya sözcük gruplarıdır. Yaşa, cinsiyete, meslek grubuna, aile, akrabalık ve arkadaşlık ilişkilerine göre değişen ve çeşitlilik arz eden hitaplar, özellikle konuşma dilinde sıkça başvurulan söz varlığı ögeleridir. Kişinin, muhatabına ismi dışında bir seslenme arayışına girerek kullandığı hitaplar; iletişimi başlatmak, sohbet etmek, bilgi alışverişi yapmak, iletişimde bulunulan kişiye karşı duyulan hisleri açığa vurmak gibi amaçlarla kullanılır. Belirtilen amaçlar hitapları, günlük konuşmaların vazgeçilmezi hâline getirir. İletişimin sağlıklı olabilmesi, doğru sonuçlar ortaya çıkarabilmesi, sağlam temeller üzerine kurulabilmesi için hitapların doğru ve yerinde kullanılması gerekmektedir. Makalede çağdaş Türk yazı dillerinin “Güneybatı/Oğuz grubu” içinde yer alan Azerbaycan Türkçesinde erkeklere yönelik olarak kullanılan hitaplar ve bu hitapların kişiler arası iletişimdeki rolü üzerine bir değerlendirme yapılacaktır. Azerbaycan Türkçesinde erkeklere yönelik hitaplar muhataplarına göre sınıflandırılacak, bu ifadeler kullanım şekilleri ve amaçları, içerdikleri duygu durumları, kullanıldıkları bağlam vb. ölçütlere göre ele alınacaktır. Azerbaycan Türkçesinde erkeklere yönelik hitaplarla ilgili değerlendirme yapılırken, Latin alfabesiyle yazılmış ve Türkiye’de basılmış olan Azerbaycan Türkçesi ile ilgili eserlerden yola çıkılacak, hitap örnekleri Azerbaycan Türkçesi sözlüğü, Azerbaycan halk edebiyatına ait destan, masal, efsane mani, ninni, türkü vb. sözlü kültür ürünleri taranarak elde edilecektir. Ayrıca günümüzde Azerbaycan sahasında kullanılan hitapları belirlemek için çağdaş Azerbaycan edebiyatına ait edebî metinlere başvurulacaktır. Böylece geçmişten bugüne kadar olan süreçte Azerbaycan Türkçesinde erkekler için kullanılan zengin bir hitap malzemesine ulaşılacaktır. Taramalar sonucu ulaşılan malzemeler, hitap edilen kişilerin özelliklerine göre sınıflandırılacaktır. Hitaplar, kaynaklarda geçen örnekleriyle birlikte verilecek böylece konunun daha iyi anlaşılması sağlanmış olacaktır. Azerbaycan Türkçesinde erkekler için kullanılan hitap örneklerinden hareketle Azerbaycan Türkçesi ve Azerbaycan Türklerinin kültürü ile ilgili sonuçlara varılacak böylece dilin, bir milletin varlığı, ebediyeti ve kültürü için taşıdığı önem hitaplar bağlamında ortaya konulmuş olacaktır. Ayrıca Azerbaycan Türkleri arasında erkeğin; aile ve toplumdaki yeri, önemi ve konumuyla ilgili bilgilere ulaşılacak, hitapların kişiler arası iletişimde oynadıkları etkin rol vurgulanacaktır.
Keywords : Hitap, Azerbaycan Türkçesi, İletişim, Dil, Kültür