YAZAR SÖZLÜKÇÜLÜĞÜ VE ORHAN KEMAL ÖRNEĞİ

Authors : Hasan Sağlam

Pages : 1209-1237

Doi:10.32321/cutad.1486747

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlükler, geçmişten günümüze çeşitli amaçlar ve ihtiyaçlar doğrultusunda farklı türlerde hazırlanmıştır. Bu türlerden biri de yazar sözlükleridir. Sözlükleri eksiksiz bir şekilde oluşturmak ve zenginleştirmek için her türlü yazılı ve sözlü dil kaynaklarının taranması gerekmektedir. Bu anlamda, bir dilin belki de en önemli işçileri olan yazarların sözlüklerinin oluşturulmasına ihtiyaç vardır. Dilin genel söz varlığına katkı sağlama imkânı bulunan yazar sözlükleri, genel sözlüklere yeni sözlük birimler kazandırma, anlam ve tanık bakımından eklemeler yapma potansiyeline de sahiptir. Türk dili, yaklaşık bin yıllık sözlük geleneğine sahip olan kadim bir dildir. Bu süreçte hemen her sözlük türünde birçok eser ortaya konmuş ve geniş bir sözlük havuzu oluşturulmuştur. Ancak, çağdaş yazarlarımızla ilgili sözlük çalışmaları sınırlı kalmıştır. Bu yazarların incelenmesi ve söz varlıklarının ortaya çıkarılması, dilin değişim ve gelişiminin takip edilebilmesi açısından önemlidir. Bu sözlükler araştırmacılara, ele alınan yazarla ilgili somut veri ve bütüncül bir malzeme sunacaktır. Böylece yazarın bir veya birkaç eserinden yola çıkılarak yapılan genellemelerin de önüne geçilmiş olacaktır. Öykü ve roman türünde kaleme aldığı eserleriyle yazın dünyasında önemli bir yere sahip olan Orhan Kemal, Türk edebiyatının toplumcu gerçekçi yazarları arasında yer alır. Orhan Kemal’in eserleri, yazılı ve sözlü kültüre ait zengin bir söz varlığına sahip olmalarından dolayı dil için önemli birer kaynaktır. Onun tüm eserlerinin taranmasıyla oluşturulacak bütünlüklü bir sözlük, dil araştırmacılarının yanı sıra edebiyat araştırmacılarına da yardımcı olacaktır. Bu düşüncelerden hareketle Orhan Kemal’in roman ve öykü türünde kaleme aldığı 41 eserinden yola çıkılarak bir sözlük çalışması yapılmıştır. Yazarın eserlerinde geçen tüm sözlük birimler (lexical items), bu sözlük birimlerin bağlam içindeki anlamları, köken dil ve sözcük türü bilgileri sıklık dereceleriyle birlikte ortaya koyulmuştur. Yazarın söz varlığında önemli yer tutan ve onu diğer yazarlardan ayıran deyim, atasözü, kalıp söz, ikileme, argo gibi kullanımlar da sözlükte yer almaktadır. Bu çalışmada, yazar sözlükçülüğünün önemi üzerinde durulacak, bu alanda ülkemizde ve dünyada yapılan belli başlı çalışmalardan bahsedilecektir. Ardından, hazırlanan Orhan Kemal Sözlüğü’ne dair bilgi, bulgu ve değerlendirmelere yer verilecektir.
Keywords : Sözlük, Sözlükçülük, Yazar Sözlükçülüğü, Orhan Kemal Sözlüğü