YAŞAR KEMAL’İN “FIRAT SUYU KAN AKIYOR BAKSANA” ROMANINDA YER ALAN DEYİMLER

Authors : Melek Çubukcu

Pages : 1238-1290

Doi:10.32321/cutad.1548507

View : 13 | Download : 11

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Söz varlığı yalnızca bir dilde bazı seslerin bir araya getirilmesiyle kurulmuş göstergeler değil, ayrıca o dili konuşan toplumun kavramlar dünyasıdır ve bir dilin söz varlığı, o dilin tarihini aydınlatmaktadır. Bir toplumun yaşam şekliyle beraber, dini inançları, gelenek ve görenekleri de söz varlığının tespitiyle ortaya çıkar. Genel söz varlığının içerdiği ögeler ; temel söz varlığı, yabancı sözcükler, deyimler, atasözleri, ilişki sözleri, kalıplaşmış sözler, terimler, çeviri sözcüklerdir. Türkçenin söz varlığı düşünüldüğünde deyimleri bu çerçeveye koymak pekala mümkündür. Zira Türkçe, deyimler bakımından zengin bir söz varlığına sahiptir. Bir sanatçının veya yazarın da sahip olduğu söz dağarcığı ve dili kullanma yeteneği eserine yansır. İlgili bu söz varlığı da eser üzerine yapılan söz varlığı çalışmalarıyla ortaya çıkarılır. Bu çalışmada, Yaşar Kemal’in Bir Ada Hikayesi dörtlüsünün ilk kitabı olan, Ege’de yüzleri birbirine dönük milyonlarca insanın yerlerinden yurtlarından edilişinin öyküsünün anlatıldığı bir roman olan Fırat Suyu Kan Akıyor Baksana’da kullanılan deyimler incelenmiştir. Deyimler incelenirken Türkiye Türkçesi’nde yer alan deyimlerin ortaklık veya farklılık arz eden kısımlarını tespit edebilmek için Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan, dijital ortamda sunulan Güncel Türkçe Sözlük’e başvurulmuştur. Güncel Türkçe Sözlük’te olmayan deyimler için ise Ömer Asım Aksoy tarafından hazırlanan Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü –II Deyimler Sözlüğü’nden faydalanılmıştır. Öncelikle eserde geçen deyimler alfabetik olarak sıralanmış, ardından kullanılan anlama değinilmiş ve metinde ilgili deyimle bağlantılı olarak kullanılan örneklere yer verilmiştir. Hem iyi bir geleneksel anlatıcı hem de halkın sesi durumunda olan Yaşar Kemal’in kullandığı dil halkın kullandığı doğal dildir. Bu bakımdan, düşünüldüğünde ilgili romanda yer alan deyim sayısı da fazladır. İlgili deyimlerden bazıları Güncel Türkçe Sözlük’te aynı şekilde ve aynı anlamda geçmekte; bazıları şekil açısından ortak, anlam açısından farklı bir durum arz etmekte, bazıları ise hem şekil hem de anlam özelliği itibariyle tamamen farklı bir manzara sunmaktadır. Bu açıdan düşünüldüğünde, bu çalışma ile deyimlerle ilgili güncel söz varlığımıza katkı sağlamak mümkündür. Çalışma ayrıca, ünlü roman yazarının ve kimilerine göre “tarih anlatıcısı”nın dönemindeki söz varlığının tespit edilmesi ve günümüz söz varlığı ile karşılaştırma yapılabilmesi bakımından da önemlidir.
Keywords : Yaşar Kemal, Söz Varlığı, Deyimler