DİYORLAR Kİ’DE EDEBİYAT TARİHİNİN MİLLÎLİK EKSENİNDE YORUMLANMASI VE TANZİMAT EDEBİYATININ ARAÇSALLAŞTIRILMASI

Authors : Egem Atik

Pages : 1343-1356

Doi:10.32321/cutad.1550480

View : 9 | Download : 3

Publication Date : 2024-12-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Ruşen Eşref Ünaydın’ın Diyorlar Ki adlı kitabı, 1916-1918 yılları arasında on sekiz önemli yazarla yapılan röportajların derlemesidir. Bu röportajlar çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanmış, 1918’de kitap olarak basılmıştır. Röportajlarda Abdülhak Hamit Tarhan, Halit Ziya Uşaklıgil, Halide Edip Adıvar, Ziya Gökalp ve Ahmet Haşim gibi dönemin ünlü yazarlarına eski edebiyat, Tanzimat edebiyatı, Servet-i Fünûn edebiyatı, milli edebiyat ve edebiyatın geleceği hakkında beş ana soru yöneltilmiştir. Ruşen Eşref’in soruları ve yazarları yönlendirme biçimi, kitapta çizgisel ve ilerlemeci bir edebiyat tarihi oluşturmanın amaçlandığını gösterir. Bu çalışma, Diyorlar Ki’nin Tanzimat’tan itibaren milli bir kimlik oluşturmak için ulusal bir edebiyat tarihi kurma çabasının bir parçası olduğunu öne sürmektedir. Röportajların milli edebiyatın etkili olduğu bir dönemde yapılmış olması, kurgulanan edebiyat tarihinin millilik ekseninde şekillendirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Makalede bu nedenle, milli edebiyat yazarlarının röportajlarının incelenmesine ağırlık verilmiştir. Bu çerçevede öncelikle, milliliğin edebi eserler ve dönemler için bir değer ölçütü haline gelmesi ele alınmakta, Ruşen Eşref Ünaydın’ın yönlendirici soruları ve yazarların yanıtları aracılığıyla millilik ekseninde bir kurgu oluşturulduğu tespit edilmektedir. Röportajlar millilik anlayışının, sanatlı anlatımdan uzaklaşmayı, yabancı edebiyatların etkisinden kurtulmayı, dilde sadeleşmeyi ve halka yönelmeyi içerdiğini açığa çıkarmaktadır. Bu nitelikler göz önünde bulundurularak kurgulanan ulusal edebiyat tarihinde kabul gören ve görmeyen eser ve dönemlerin ayırt edilmesinde, Tanzimat yazarlarının ürettiği söylemin belirleyiciliği olduğu anlaşılmaktadır. Makalede daha sonra, Tanzimat’tan itibaren üretilen edebi metinleri milli kaygılar taşıyan homojen bir ulusal edebiyat olarak yorumlayan Fuat Köprülü röportajına odaklanılmakta, Tanzimat edebiyatı ve milli edebiyattaki millilik algıları arasındaki farkların silikleştirilmesi sorunsallaştırılmaktadır. Son olarak, Diyorlar Ki’de röportaj veren milli edebiyat yazarlarından Ziya Gökalp’in Tanzimat edebiyatını olumsuzlayarak milli edebiyatın yüceltilmesini ve daha da güçlenmesini mümkün kıldığı öne sürülmektedir. Makaledeki analiz, edebiyata milli bir nitelik kazandırmayı hedefleyen bakışın yeri geldiğinde son derece pragmatik tercihler yapabildiğini gözler önüne sermektedir.
Keywords : Diyorlar Ki, Ruşen Eşref Ünaydın, Millî Edebiyat, Tanzimat Edebiyatı, Ulusal Edebiyat Tarihi