TURTÛŞÎ’NİN AHLÂKU’N-NEBÎ İSİMLİ ESERİNDE ORTAK METİN İNŞÂSI

Authors : Ebru Adiyaman

Pages : 327-342

Doi:10.58852/dicd.1375300

View : 62 | Download : 49

Publication Date : 2024-01-03

Article Type : Research Paper

Abstract :"Birbirinden farklı hadîsleri birleştirerek ortak bir metin inşâ etmek” olarak ifade edilebilecek olan telfîk, erken dönemlerden itibaren bazı muhaddislerin kullandığı bir yöntemdir. Telfîkten kasıt bir hadîsin bütün tariklerini bir arada göstererek hadîse bütüncül bakmak değildir. Burada yapılan, metninde veya senedinde ortak yönleri bulunan bazı hadislerin bir müellif tarafından kendi kriterlerine göre seçilmesi, senedlerinin düşürülmesi ve nakledilmiş tek bir metin gibi algılanmasına yol açacak şekilde yeniden kurgulanmasıdır. Ahmed b. Hanbel gibi bazı muhaddisler isnadları bu şekilde birleştirmeyi, birbirine karıştırmayı ağır bir dille tenkit etmiştir. Telfîk isnad ve metin yönünden farklı şekillerde yapılabilmektedir. Hadisleri birleştiren kişi, rivâyetinde lafız ve râvî farklılıklarını belirtebilir veya gizler. Bir rivâyetin farklı versiyonlarının bir arada görülmesi, konunun daha iyi anlaşılması açısından kolaylık sağlasa da uzmanı olmayan kişileri rivâyetlerin sıhhatini belirlemede yanılgıya düşürebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır. Endülüslü âlim Turtûşî (öl. 520/1126) kitaplarında sık sık bu yöntemi kullanmıştır. Bu çalışmada örnekler üzerinden onun bu yöntemi nasıl uyguladığı açıklanmış ve kullandığı rivâyetlerin ayrı ayrı orijinal asılları tespit edilmeye çalışılmıştır. Turtûşî’nin telfîk yaparken genellikle ortak bir sahâbi râvisi olan ve konu bütünlüğü olan hadisler arasında bu metodu benimsediği görülmüştür. Turtûşî’nin bu yöntemi Ebü’ş-Şeyh el-İsfahânî’ye ait Ahlâku’n-Nebî ve Âdâbüh isimli kitap üzerine bir ihtisâr olarak kaleme aldığı Ahlâku’n-Nebî isimli kitabında daha çok uyguladığı görülmüştür. Müellif, ihtisâr yapmayı hedeflediği için, bu çalışmada hacmi genişletmemek adına böyle bir yöntem benimsemiş olabilir ancak bunun dışındaki eserlerinde de bu şekilde uygulamalarının olduğu tespit edilmiştir. Müellifin rivâyetleri çoğunlukla mânen rivâyete uygun bir şekilde birleştirildiğini söylemek mümkündür.
Keywords : Hadis, İsnad, Telfîk, Metin İnşâsı, Turtûşî