TÜRKÇE ÖĞRETMENLERİNİN SÖYLEM BELİRLEYİCİSİ KULLANIMI

Authors : Hamide ÇAKIR SARI

Pages : 75-90

Doi:10.33690/dilder.648838

View : 14 | Download : 12

Publication Date : 2020-02-07

Article Type : Research Paper

Abstract :Söylem belirleyicileri (discourse markers) sözlü ve yazılı söylemde sıkça kullanılan birimlerdir ve bildirişimde önemli işlevler üstlenmektedirler (Schiffrin, 1987, 2001). Söylem belirleyicileri, konuşma içerisindeki bölümleri gösteren ve bu bölümler arasında tutarlığı sağlayan "yani", "işte", "şimdi", "evet", "ama", "şey" ve "tamam" gibi dilsel öğelerdir (Özbek, 1998). Sınıf içi söylemde pek çok farklı dilsel yapılarla birlikte, söylem belirleyicileri de önemli bir yere sahiptir. Bu yapılar aracılığıyla öğretmenler, sınıf içinde öğrencileri yönlendirebilmekte,  konuya yönelik ilgilerini canlı tutabilmekte ve dersin evrelerine ilişkin değişimlere dikkati çekebilmektedir. Diğer bir deyişle, söylem belirleyicileri, sınıf içi etkileşimindeki ya da öğrenme döngüsündeki değişiklikleri ortaya koyabilmektedir. Bu doğrultuda bu araştırmanın amacı, günlük yaşamda kullandığımız söylem belirleyicilerinin sınıf içi iletişimde ne sıklıkla kullanıldığını ve iletişimdeki işlevlerini ortaya koymaktır. Schiffrin'in (1987) söylem modeli çerçevesinde oluşturduğu sınıflandırma, çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturmaktadır. Kesitsel olarak planlanan bu çalışmada, Türkçe öğretmenlerinin söylem belirleyicileri kullanımı üzerine odaklanılmıştır. Veri tabanının oluşturulma sürecinde, mesleksel deneyim süreleri farklılaşan ve farklı ortaokullarda görev yapan 4’ü kadın, 4’ü erkek olmak üzere toplam 8 Türkçe öğretmeni ve 7. sınıf öğrencileriyle çalışılmıştır. 2012-2013 Eğitim Öğretim yılı güz döneminde 16 ders saati kayda alınmıştır. Öncelikle, öğretmenlere araştırmanın konusu ile ayrıntılı bilgi verilmeden, öğrencileriyle ders sırasındaki tüm etkileşimleri kamera ile kaydedilmiştir. Daha sonra da bu öğretmen-öğrenci etkileşimleri yazıya dökülerek çözümlenmiş ve söylem belirleyicisi kullanımı incelenmiştir. Elde edilen bulgulara göre, söylem belirleyicilerinin kullanım sıklığı öğretmenin cinsiyetine, yaşına ve deneyimine göre değişiklik göstermektedir. 
Keywords : Söylem belirleyicileri, Söylem modeli, Sınıf içi etkileşim, Sınıf içi söylem çözümlemesi