Kavramlaştırma Üzerine Veritabanlı Bir Araştırma

Authors : B. Ümit BOZKURT, Gülsün Leylâ UZUN

Pages : 87-127

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2017-01-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu araştırmanın amacı, kavramlaştırma kuram ve yaklaşımlarını, 10 ve 13 yaşlarındaki çocuklardan elde edilen dilsel veri zemininde tartışmaktır. Buradan hareketle önce bilişsel dilbilim ve bilişsel psikoloji açısından kavramlar ele alınmış; ardından klasik, öntip temelli, kuram temelli ve atomistik yaklaşımlar tanıtılmıştır. Nitel araştırma yaklaşımlarına dayanan çalışmada, seçilen kavramların öntiplerini, özelliklerini ve sözcüksel görünümlerini belirlemek üzere katılımcılardan veri toplanmıştır. Veri sağlanan araştırma grubunu, dört farklı ilde bulunan beş ilköğretim okulunun dördüncü ve yedinci sınıf öğrencileri oluşturmaktadır. Veri toplama aşamasında temsili seçilen beş kavrama ilişkin açık uçlu-kısa yanıtlı üç tarama formu kullanılmış ve toplanan verilerle 28.183 sözcüklük bir veritabanı oluşturulmuştur. Verilerin çözümlenmesinde ise içerik çözümlemesi ve betimsel çözümleme kullanılmıştır. Araştırmanın bulguları, kavramlaştırmada tipikliğin ve aile benzerliği ilişkilerinin önemli bir rol oynadığını; ancak kavramlara özgü özelliklerin ifade edilmesinde ve kavramların dilsel kullanımı sırasında örneklerin, tutumun, eşdizimliliğe ve sahneleştirmeye dayalı ilişkilendirmelerin öne çıktığını göstermektedir. Bu durum, katılımcı çocukların ilişkilendirmelerle örüntülenen bir kavramlaştırma yapısının olduğuna işaret etmektedir. Elde edilen sonuçlarla öntipsel etkilerin olduğu; belki bazı tanımların da olması gerektiği, ayrıca özel durumlar ve kültürel bilginin her türünün de kavramlara eklemlendiği varsayılabilir. Betimleyici tüm bilgi türleri kavramlarla birleştirilmektedir. Dolayısıyla tüm bu bilgilerin kavramın tamamlayıcısı olduğu düşünülebilir; çünkü bunların kavramın oluşturucuları/bileşenleri olduğunu söylemek olanaklı görünmemektedir.
Keywords : Kavram, kavramlaştırma kavramsallaştırma, öntip, özellik, kavramsal sözvarlığı