Molla Zahir Tendûrekî'nin Tasavvufî Kişiliği ve Divânı

Authors : Yusuf SALMAZZEM

Pages : 235-250

Doi:10.47145/dinbil.1023577

View : 8 | Download : 6

Publication Date : 2021-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Kadim bir tasavvufî geleneğe sahip olan şark bölgesi, muhtelif tasavvufî anlayışlara asırlarca mihmandarlık etmiştir. 19. yüzyıla gelindiğinde tarikatlar içerisinde, Nakşbendiyye tarikatının Hâlidiyye kolunun, bölgede geniş bir alana yayıldığına şahit olunmaktadır. Bu hususta 19. yüzyılın ikinci yarısında Seyyid Sıbgatullah Arvâsî (ö. 1287/1870) ile onun halifelerinden Şeyh Abdurrahman-ı Tağî’nin (ö. 1304/1886) büyük rolleri olmuştur. 20. yüzyılın ilk çeyreğinde ise Şeyh Abdurrahman-ı Tağî’nin oğlu ve Nakşbendiyye tarikatının halifelerinden olan “Hazret” lakaplı Şeyh Muhammed Diyâuddîn’in (ö. 1342/1924) özel bir yeri bulunmaktadır. Hazret, Nurşin Dergâhı’nın postnişini olduğu dönemde, Nakşbendiyye tarikatının Hâlidiyye kolunun karakteristik özelliklerinden olan şeriat ve tarikat insicamını en güzel şekilde icra etmeyi başarmıştır. Esasen Nurşin Dergâhı’ndaki zâhirî ilimler ile bâtınî ilimlerin birbirini tamamlayan iki unsur olduğu yönündeki telakki, Şeyh Abdurrahman-ı Tağî ile başlamış, Şeyh Fethullah Verkânisî (ö. 1317/1899) ve Hazret ile belirgin hale gelmiştir. Şeyh Muhammed Diyâuddîn’den istifade eden ve mezkûr anlayışı layıkıyla temsil eden isimlerden biri de Molla Zahir Tendûrekî (ö. 1385/1966) olmuştur. O, şer‘î ve irfânî ilimlerdeki derin vukufiyyetinin yanı sıra edib niteliğiyle de tanınan bir isimdir. Hazret’in vefatından derinden etkilenen Tendûrekî, şeyhine olan muhabbet ve bağlılığını 105 şiirden müteşekkil bir divanda dile getirmeye çalışmıştır. Edebî olarak oldukça zengin olan bu divan, tasavvufî pek çok unsuru da ihtiva etmektedir. Bu durum müellifin tasavvufî kişiliği hakkında da okuyucuya bir fikir vermektedir. Bu çalışmada, nitel araştırma araçlarından biri olan metin analizi metodu kullanılarak Tendûrekî’nin hayatının yanı sıra ilmî şahsiyeti ve tasavvufî kişiliği irdelenmektedir.
Keywords : Tasavvuf, Molla Zahir Tendûrekî, Şeyh, Mürid, Şeyh Muhammed Diyâuddîn