Hamdullah Hamdî’nin Yûsuf u Züleyhâ Mesnevisinde Baba Rolü

Authors : Mehmet Burak ÇAKIN

Pages : 63-92

View : 18 | Download : 18

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :İnsanın terbiyesi, eğitimi ve kişilik gelişimi üzerinde en etkili olan kimselerin başında baba gelmektedir. Çocuğun bireysel gelişimi ve toplumsallaşması ile çocuğa kültür ve değer aktarımı noktasında babanın hayatî rolü tüm toplumlarda önemsenegelmiştir. Baba ve babalığın önemi eskiden beri toplumların meydana getirdiği edebî eserlerine de yansımıştır. Bu duruma uygun olarak klasik Türk edebiyatı içinde verilen eserlerde baba rolüne büyük önem atfedildiği ve eserlerde bahsi geçen babaların genellikle rol model olduğu görülmektedir. Yûsuf u Züleyhâ mesnevileri bu gelenek içinde baba vurgusunun en fazla görüldüğü eserlerdendir. Yûsuf u Züleyhâ’larda kıssanın hakikatine uygun olarak özellikle Hz. Ya’kûb’un baba rolünün işlendiği görülmektedir. Bu çalışmada Yûsuf u Züleyhâ’nın klasik edebiyattaki en güzel örneklerinden biri olan Hamdullah Hamdî’nin mesnevisinde baba rolünün ne şekilde işlendiği ele alınmıştır. Hamdî’nin mesnevisi bu konuda yazılmış en güzel eserlerden biri olmasının yanında, müellifin eserinde kendisini ve babasını Hz. Yûsuf ve Hz. Ya’kûb temsiliyle anlatması sebebiyle ayrı bir öneme sahiptir. Bu sebeple çalışmada Hamdî’nin eserinde baba rolünün yanı sıra şairin kendi hayatı ve babası ile ilgili benzerlikler de ortaya konmaya çalışılmıştır. Hamdî’nin eserinde üç baba figürü bulunmaktadır. Bunlar Hz. Ya’kûb’un babası Hz. İshâk, Hz. Yûsuf’un babası Hz. Ya’kûb ve Züleyhâ’nın babası Taymûs Şah’tır. Eserde hikâyeye genel itibariyle Hz. İshâk’la başlanmaktadır. Bu sebeple ilk baba olarak Hz. İshâk karşımıza çıkmaktadır. Hz. İshâk ailenin büyüğü olması sebebiyle eserin ilerleyen kısımlarında saygı ve muhabbetle anılan ve kendisine layık olunması gereken bir konumdadır. Eserdeki bir diğer baba olan Taymûs Şah ise kız babası olması yönüyle ön plana çıkmaktadır. Tek çocuğu Züleyhâ olan Taymûs Şah, kızının üstüne titremekte ve onun mutluluğu için elinden geleni yapmaktadır. Eserdeki en önemli baba rolünün sahibi Hz. Ya’kûb’dur. Hz. Ya’kûb eserde çoğunlukla Hz. Yûsuf’un babası olması ile vurgulanmaktadır. Eserdeki üç baba için de çocuklarının doğumları mutluluk ve huzur kaynağı olarak tasvir edilmiştir. Yine babalar çocuklarının eğitimleri, gelecekleri hatta kişisel bakımlarına kadar her şeyleri ile bizzat ilgilenmektedirler. Çocuklarının yaşadıkları sıkıntılardan dolayı büyük üzüntü duyan babalar, onları içinde bulundukları kötü durumlardan kurtarmak için çok çaba sarf etmektedirler. Babalar çocuklarının sadece dünya saadeti değil, ahiret saadeti ile de ilgilenmekte, onları bu yönde terbiye etmek için uğraşmakta ve dualarını onlardan eksik etmemektedirler. Babaların çocuklarına olan bu sevgi ve merhametlerine mukabil çocuklarda da babalarına karşı büyük bir sevgi ve saygının olduğu görülmektedir. Çalışmada öncelikle bu babaların eserde ne şekilde yer aldıkları belirlenmiş, daha sonra baba-çocuk ilişkileri ele alınmıştır. Yine çalışmada yer yer Hamdî’nin bu babalar üzerinden anlattıkları ile babası hakkında anlatılan menkıbeler karşılaştırılarak şairin eserinde kendisini ve babasını yansıtma çabası ortaya konmuştur.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Mesnevi, Yûsuf u Züleyhâ, Hamdullah Hamdî, Baba