Modern Dil Tartışmaları Bağlamında Türk Dili Dergisinin Osmanlı Türkçesine Yaklaşımı 1951-1960

Authors : Fuat DAĞTEKİN

Pages : 23-63

View : 17 | Download : 38

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Türkiye’de modern anlamda dil tartışmaları Tanzimat Fermanı’nın ilanından sonra başlamıştır. Tartışmaların ilk zamanlarında alfabe ıslahı ile terkipler yoluyla Arapça- Farsçadan geçen birtakım dil bilgisi unsurlarının kaldırılması ve terkiplerin Türk dil bilgisi kurallarına göre güncellenmesine yönelik fikirler ileri sürülmüştür. II. Meşrutiyet ile tartışmalar çeşitli toplumsal hareketler üzerinden devam etmiş, Yeni Lisan Hareketi görüşleriyle dikkat çekmeye başlamıştır. Bu devrede Türkçenin sadeleşmesine yönelik fikirler tartışılmıştır. Erken Cumhuriyet Dönemi ile dil tartışmaları farklı bir seyir alarak devletin doğrudan müdahalesi ve etkisinin görüldüğü yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönemde dil çalışmaları kendi içinde evrelerden geçerek nihayetinde 1950 yılına gelinmiştir. 14 Mayıs 1950’de yapılan genel seçimlerde Cumhuriyet Halk Partisi CHP ’nden iktidarı devralan Demokrat Parti DP , kendinden önceki dil kararlarını ve uygulamalarını veto ederek dil muhafazakârlarının yanında olmayı tercih etmiştir. Osmanlı Türkçesini tercih eden bir dil tavrı geliştiren DP iktidarı, Türk Dil Kurumunu TDK dil politikaları bağlamında etkisizleştirmiştir. TDK de bu duruma karşı muhalif duruş sergilemek sûretiyle “Osmanlıca”1 terimini özellikle kullanarak Osmanlı Türkçesine “yabancı dil” muamelesinde bulunmuştur. TDK yönetimi, kurumda genel yazmanlık ve başkanlık görevlerinde bulunmuş olan Agâh Sırrı Levend’in ö. 1978 deyimiyle TDK’nin fikir organı olan ve adını kısaca Türk Dili olarak belirledikleri dergide Osmanlı Türkçesine karşı olumsuz yazılar kaleme alınması yolunu takip etmiştir. TDK’nin, böylece DP iktidarına olan muhalefetini Türk Dili dergisi üzerinden yaygın bir biçimde gösterdikleri müşahede edilmiştir. Bu makalede Osmanlı Türkçesine karşı yapıldığı müşahede edilen söz konusu olumsuz tavırların sebepleri üzerinde durularak bir sonuca ulaşılmaya gayret edilmiştir.
Keywords : Osmanlı Türkçesi, Türk Dili dergisi, TDK, Dil tartışmaları