Arzuhâli Edebî Bahçeye Gizlemek: Nâbî’nin Gülşen-i Devlet’i Üzerine

Authors : Neslihan İlknur Koç KESKİN

Pages : 316-352

View : 14 | Download : 18

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Hikemî üslubun Türk edebiyatındaki en önemli temsilcisi olan Nâbî, XVII. yüzyılda yaşamıştır. Divan, Farsça Divançe, Fetihnâme-i Kamaniçe, Hayriyye, Hayrâbâd, Münşe’ât, Sûrnâme, Tercüme-i Hadîs-i Erba’în, Tuhfetü’l-Harameyn ve Zeyl-i Siyer-i Veysî adlı eserleri olan usta şair, hem yaşadığı yüzyılda hem de sonrasında birçok divan şairini etkilemiştir. Bu etkilenme sadece hikemî üslup yönüyle değil eserleri vasıtasıyla da olmuştur. Bu makalede şairin, akademik çalışmalarda ayrıntılı incelenmeyen ve Türkçe Divan’ı içinde yer alan Mesnevî El-Müsemmâ Bi-Gülşen-i Devlet Bâ-Istılâh-ı Dîvân-ı Hümâyun adlı 182 beyitten oluşmuş manzum arzuhâli incelenmiştir. Klasik Türk edebiyatı terimi olarak arzuhâl; şairin bir devlet adamına maddi ve manevi durumu arz ettiği, taleplerini sıraladığı ve şikâyetlerini dile getirdiği manzume olarak tanımlanmıştır. Klasik Türk şiirinde mesnevi nazım şekliyle yazılmış 59 arzuhâl tespit edilmiştir. Bunların 13’ü, üçü Nâbî’nin olmak üzere, XVII. yüzyılda yazılmıştır. Makalenin konusu olan şairin üçüncü arzuhâli, kısa adıyla Gülşen-i Devlet, arzuhâller içinde hem tertip özellikleri hem de başlığında da belirtildiği üzere Dîvân-ı Hümâyun ıstılahlarının edebî bahçe tasavvuru içinde kullanılması bakımından orijinallik gösterir. Makalenin girişinde, tarihî ve edebî bağlamıyla arzuhâle değinilmiş, Nâbî’nin ilk iki arzuhâli üzerinde durulmuştur. Devamında Gülşen-i Devlet’in şekil özellikleri incelenmiş ve nasıl kurgulandığı açıklanmıştır. Sonrasında Mesnevi’de adı geçen Dîvân-ı Hümâyun ıstılahları hakkında alfabetik sıralama ile bilgiler verilerek beyitlerde unsurların nasıl kullanıldığı açıklanmıştır.
Keywords : Nâbî, Gülşen i Devlet, arzuhâl, Dîvân ı Hümâyûn, bahçe kültürü