Klasik Türk Edebiyatında Cercîs ve Bir Mecmuada Tespit Edilen Kıssası: Hikâye-i Cercîs Hakîm

Authors : Lokman TAŞKESENLİOĞLU

Pages : 617-648

View : 14 | Download : 40

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk edebiyatı Kur’ân-ı Kerîm ve hadisler gibi dinî metinler başta olmak üzere, tarihi ve felsefi içerikli kaynaklardan, tıp ve astronomi gibi pozitif bilimlerden; özellikle Fars, Hint, Arap gibi eski kültürlere ait mitoloji ve anlatılardan çokça beslenmiş; bu tür kaynaklardan anlam zenginliği çerçevesinde istifade etmiştir. Bu minvalde kadim dinî metinlerden de yararlanılmış, dinî ve efsanevi kişilikleri iç içe geçmiş pek çok şahsiyete eserlerde yer verilmiştir. Bu dinîefsanevi kahramanlardan biri de Cercîs’tir. Hakkında Kur’ân-ı Kerîm ve sahih hadis kaynaklarında bilgi bulunmayan Cercîs, daha çok efsanevi metinlerde salih bir kul veya peygamber olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle çektiği işkencelere rağmen Allah yolundan dönmemesi ve defalarca öldürülmesine karşın Allah’ın inayetiyle yeniden dirilmesi Cercîs kıssasının dikkat çeken hususlarıdır. Din veya aşkı için ölmesi yönüyle hem dinî-tasavvufi hem de mecazi aşk muhtevasına son derece uygun bir kişilik olmasına rağmen efsanevi tarafı nedeniyle ismine klasik metinlerde çok fazla yer verilmemiştir. Bununla birlikte Yunus Emre, Âşık Paşa, Ahmedî, Zâtî, Nâilî gibi büyük şairler tarafından ele alındığı; klasik dönem metinlerinde hem ilahi hem de mecazi aşkta aşk yolunda ölen fakat tekrar dirilen bir sembol olarak kullanıldığı hatta nesir şeklinde kıssalarının vücuda getirildiği söylenebilir. Bu çalışmada Cercîs’in efsanevi kişiliğine kısaca değinilmiş, klasik Türk edebiyatındaki yeri üzerinde durulmuştur. Ayrıca Milli Kütüphanede kayıtlı bir yazmada tespit edilen ve Cercîs’in efsanevi hayatının anlatıldığı bir kıssa detaylı bir şekilde ele alınmış, metin içerik olarak tahlil edildikten sonra çeviri yazı ile Latin harflerine aktarılmıştır.
Keywords : Cercîs, kıssa, dinî efsanevi metinler, nesir