Cemâlî’nin Risâle-i Durûb-ı Emsâl’i

Authors : Adem CEYHAN, Sercan KOŞİK

Pages : 33-76

View : 16 | Download : 17

Publication Date : 2016-07-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Halk bilgeliğinin, gözlem ve tecrübelerinin mahsulü olan atasözlerindeki güzellik ve meziyetler, birçok edebî şahsiyetin dikkatini çekmiştir. Şair ve yazarlarımızın, manzum yahut mensur eserlerinde Türk atasözleri ve tabirlerini çeşitli oranlarda kullandıkları, edebiyat tarihimizin en eski eserlerinden beri görülen bir gerçektir. Hatta bazı divan şairlerinin atasözlerini, deyimleri fazlaca ve ustaca kullanmalarından dolayı, şuara tezkirelerinde “mesel-gûy”, onların bu tarzdaki şiirlerinin de “mesel-âmîz” şeklinde vasıflandırıldığı malûmdur. Bunlara ek olarak Türk edebiyatı tarihinde Güvâhî, Muhammed bin Ahmed, Levnî gibi bazı şair ve yazarların atasözlerimiz, deyimlerimiz vasıtasıyla okuyucuya dinî, ahlâkî, sosyal ve kültürel konularda öğütler verdiği de bilinmektedir. 16. asrın ikinci yarısında hayatta olduğu anlaşılan mutasavvıf şair, yazar Cemâlî de bazı Türk atasözleri ve halk tabirlerini konularına göre sınıflandırarak manzum bir nasihat kitapçığı meydana getirmiştir. Onun “Risâle-i Durûb-ı Emsâl” Atasözleri Kitapçığı başlığını taşıyan bu eserinin büyük bir kısmı “mefâîlün mefâîlün feûlün” kalıbıyla yazılmış olup 380 beyitten ibarettir. Mukayeseler sonucunda anlaşıldığına göre şair, selefi Güvâhî’nin Pend-nâme’sinden geniş ölçüde faydalanmış ve onun birçok beytini bazı değiştirmelerle kendi eserine almıştır. Bu makalede, hayatı hakkında malûmat bulunamayan Cemâlî’nin eserlerine dair kısa bilgi verildikten sonra Risâle-i Durûb-ı Emsâl’i tanıtılmış ve adı geçen kitapçığın metni iki yazma nüshasına dayanılarak sunulmuştur.
Keywords : Atasözleri, manzum, Cemâlî, Risâle i Durûb ı Emsâl, Güvâhî, Pend nâme