Basîrî’nin Mensur Letâ’ifnâmesi

Authors : Zahide EFE

Pages : 239-285

View : 14 | Download : 14

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Klasik Türk edebiyatının mizah konulu eserleri; hezl, hiciv, ta’riz, şathiyyat, mutayebe, şaka, nükte, suhriyye, fıkra ve hikâye gibi çeşitli türler altında hem manzum hem de mensur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu türlerden biri de ince bir nükteyi ihtiva ederek güldürme ve eğlendirmeyi esas alan latifelerdir. Latifelerin bir araya getirildiği mecmualara letâ’ifnâme adı verilmiştir. Konusunu genellikle çağının sosyal hayat koşullarından alan letâ’ifnâmeler, yazıldıkları dönemin toplumsal ve kültürel yaşantısını günümüze taşıyan önemli eserlerdir. Edebiyatımızda ilk örneklerine 15. yüzyıldan itibaren rastlanan bu eserler, özellikle 16. yüzyıldan itibaren yaygınlık kazanmıştır. Bu örneklerden biri de tezkirelerde ve biyografik kaynaklarda nüktedan kişiliği ve latifelerinin çokluğu ile öne çıkan 16. yüzyıl şairlerinden Basîrî’nin kaleme almış olduğu mensur Letâ’ifnâme’dir. Eserin şu an için bilinen tek nüshası Konya Koyunoğlu Müzesi Kütüphanesi’nde 14665 arşiv numaralı Mecmû‘a-i Fevâid’in 3b-13b yaprakları arasında bulunmaktadır. Sonunda yer alan temmet kaydına göre 941/1534-35 tarihinde telif edilen eser, “Ez-Letâ’if-i Mevlânâ Basîrî” başlıklı kadılık taksiminin yapıldığı bölüm, “Ez-Letâ’ifi Basîrî” başlıklı dertli bir beng tiryakisinin hikâyesinin anlatıldığı Bengînâme’nin yer aldığı bölüm ve “Latife” başlıklı 59 latifenin yer aldığı bölüm olmak üzere üç bölümden müteşekkildir. Bu çalışmada letâ’ifnâme türü hakkında özet mahiyetinde bilgi verildikten sonra Basîrî’nin hayatı ve edebî kişiliğine değinilmiş; Letâ’ifnâme’si mizah ögeleri açısından tahlil edildikten sonra eserin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir.
Keywords : Klasik Türk Edebiyatı, Mizah, Latife, Basîrî, Letâifnâme