Cemşîd ü Hurşîd Mesnevisindeki Epizot ve Motiflerin Türk Halk Hikâyeleri ve Masallarıyla Mukayesesi

Authors : Ruken KARADUMAN

Pages : 375-402

View : 19 | Download : 17

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Sözlü anlatım yoluyla günümüze ulaşan halk hikâyeleri ve masallar, halk muhayyilesinde sentezlenen birçok kültürel unsuru ihtiva eder. Bu kültürel unsurların, yalnızca halk edebiyatı metinlerinde değil; klasik ve modern Türk edebiyatı ürünlerinde de izlerini takip etmek mümkündür. Her edebi gelenekte, önceki anlatılarla taşınan kültür birikimi, sosyal inanç sistemi ve yaşam tarzı sanatçı tarafından özümsenip onun kendine has perspektifi ile yansıtılır. Özellikle klasik Türk edebiyatının tahkiye esasına dayalı nazım biçimlerinden olan mesnevilerde kadim anlatıların; inanışlar, mitler ve efsaneler gibi kültürel miras ögelerinin etkileri yoğun biçimde hissedilmektedir. Bu durum şairlerimizin mesnevî formunu İran edebiyatı aracılığıyla tanıyıp kullanırken anlatılarını kendi kültürleri ile özdeşleştirmeyi de başardıklarının bir göstergesidir. Ahmedî’nin 4798 beyitlik Cemşîd ü Hurşîd mesnevisi, edebiyatımızda tahkiye tekniği bakımından önemli bir yere sahiptir. Telif bir eser olan bu mesnevinin epizot ve motifleri açısından ele alınıp Türk masalları ve halk hikâyeleri gibi geleneksel anlatı türleri ile benzerlik ve farklılıklarının tespiti çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Bu makalede Türk kültürüne ait birçok halk hikâyesi ve masal incelenerek Cemşîd ü Hurşîd’deki biçim ve işlev yönüyle tekrar eden epizot ve motifler bağlamında Dede Korkut Hikâyeleri, Elif ile Mahmut, Tahir ile Zühre, Raznihan ile Mahfiruze, Ferhad ile Şirin gibi halk hikâyelerinden ve Güneş Kızı, Kırk Oğlan, Altın Araba adlı masallardan örneklere yer verilmiştir. Ayrıca; metinler arasındaki bağıntıları ortaya çıkarmak için mesnevinin olay akışı içindeki anlatımlar, zikredilen bu halk anlatı türleri ile özellikle kurgu dünyası, olağanüstülükler ve yapısal unsurlar noktasında ihtiva ettiği benzerlikler üzerinden değerlendirmeye tabi tutulmuştur.
Keywords : Cemşid ü Hurşîd, masal, halk hikâyesi, mesnevi, epizot, motif