TARİHİ YENİDEN KURGULARKEN: TOPLUMSAL BİR EYLEYİCİ OLARAK AHMET REFİK VE MEKTUPLAR ÇEVİRİSİ

Authors : Sitem Ince, Atalay Gündüz

Pages : 296-325

View : 94 | Download : 159

Publication Date : 2023-10-24

Article Type : Research Paper

Abstract :Bourdieu (1999) metinlerin bağlamları olmadan dolaştığını, ürünü oldukları üretim alanını beraberlerinde götürmediklerini ve farklı bir üretim alanının parçası olan alıcıların, alımlama alanının yapısına göre bu metinleri yeniden yorumladıklarını aktarır. Bir diğer deyişle, yabancı bir eserin anlamı ve işlevinin belirlenmesinde üretildiği alan kadar alımlandığı alan da önemlidir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, İngiliz kadın yazar Lady Mary Wortley Montagu’nün, çalışmada kısaca Mektuplar (1763) olarak anılacak olan seyahat eserinin üretildiği alandaki anlam ve işlevleri ile Türkçe’ye Ahmet Refik tarafından yapılan ilk çevirisi yoluyla girdiği yeni alandaki anlam ve işlevlerini Bourdieu’nün "habitus”, "alan”, "sermaye”, "doxa” ve "simgesel şiddet” kavramlarından yola çıkarak sosyolojik bir bakış açısıyla sorunsallaştırmaktır. Eşinin diplomatik görevi sebebiyle Osmanlı Devleti’nde bulunmuş Lady Montagu (1689-1762)’nün İngiltere’deki akrabalarına ve arkadaşlarına 1716-1718 yılları arasında yazdığı mektuplardan oluşan eseri ancak yazarın ölümünden sonra 1763 yılında basılabilmiştir. Kocası 1762’de başbakan seçilen yazarın kızı Kontes Bute ailesinin ve eşinin imajını korumak gayesiyle eserin yayımlanmasını engellemeye çalışmışsa da başarılı olamamıştır. Dönemin İngiltere’sinde böylesine engellenmeye çalışılan bir anlatının Türkiye’de nasıl bu kadar büyük ilgi uyandırdığı çalışmanın önemli tartışma noktalarından biridir. Cumhuriyet döneminde (harf inkılabı sonrası) İngilizce’den Türkçe’ye ilk çevrilen seyahat eserlerinden olan Mektuplar aynı zamanda günümüze dek en çok çevrilen seyahat anlatısı olması sebebiyle repertuvarda özel bir yere sahiptir. Mektuplar’ın ilk çevirmeninin tarih alanında simgesel sermayesi yüksek bir eyleyici olan ve modern Türk tarihçiliğinin kurucularından biri kabul edilen Ahmet Refik (1881-1937) olması beraberinde belirli bir etiketlenmeyi de getirmiş ve eserin tarih yönüne odaklanılması ve edebi yönünün göz ardı edilmesiyle sonuçlanmıştır.
Keywords : Bourdieu, eyleyici odaklı yaklaşım, Lady Montagu, çeviri seyahat yazını, Ahmet Refik