TÜRK VE RUS HALK MASALLARININ KALIPLAŞMIŞ DİL BİRİMLERİNİN İNCELENMESİ

Authors : Renata Aktaş

Pages : 422-441

Doi:10.69878/deuefad.1434637

View : 76 | Download : 105

Publication Date : 2024-10-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş bir folklor türü olan masallar, halkın dünya görüşünden, kültüründen, sosyokültürel geleneklerinden ve dinî değerlerinden izler taşımanın yanı sıra anlatım gücü ve inceliğiyle karakterize edilen dilsel bir zenginliğe sahiptir. Masalın doğasında var olan dilsel unsurlar, halkların ulusal kültürlerini inşa etmelerine kaynaklık etmiş, yıllar içinde biçim ve içerik açısından belirgin değişikliklere uğramamıştır. Masal dilinin anlatım gücünü ve zenginliğini artıran unsurlar arasında ikilemeler, deyimler, atasözleri, masalın başlangıç ve bitiş ifadeleri gibi kalıplaşmış dil birimleri yer almaktadır. Çalışmanın amacı, masalların biçim ve içeriğindeki farklılıkları ve benzerlikleri tespit etmek için Türk ve Rus masallarındaki kalıplaşmış dilsel birimleri analiz etmektir. Bu amaçla, çalışmamızda bu dilsel unsurlar tespit edilmiş, betimlenmiş, tanımlanmış ve karşılaştırmalı analiz bağlamında benzerlik ve farklılıkları tespit edilmiştir. Çalışmamızın veri kaynakları, P. N. Boratav’ın ‘Zaman Zaman İçinde’ derlemesinden 22 Türk halk masalı ve A. Afanasyev’in ‘Rus Halk Masalları’ derlemesinden seçilen 25 Rus halk masalıdır. Karşılaştırmalı analiz sonucunda Türk masallarında başlangıç formları kurgusallığı ifade etmeye yönelikken, Rus halk masallarının başlangıç formları zamandan önce mekâna dikkat çekmektedir. Türk masallarında belirteç ikilemeler, Rus masallarında ise ad ve fiil ikilemelerin baskın olduğu tespit edilmiştir. Türk masallarında olduğu gibi Rus masallarında da deyimlerin varlığı oldukça yüksektir. Baş, el, dil, ağız, kulak, göz, bacak gibi organ ve vücut bölümlerinin her içerikte sıklıkla kullanıldığı gözlemlenmiştir. Ayrıca Türkçe deyimlerde zaman, sürekliliği anlatmak ve abartma anlamı vermek için kullanılmaktadır. Türk halk masallarında, Türklerin yaşam boyunca edindiği deneyimlerini yansıtan atasözleri, deyimlerin aksine daha az bulunur. Türk atasözlerde ulusal karakterin sadece halkın asırlık bilgeliği değil, kadere, kutsal kitaba olan inançla açıkça ifade edildiğini tespit edilmiştir. Benzer bir şekilde Rus atasözlerine göre, Rus halkı Tanrı’nın yasalarına dayanarak kaderde inanan, sabırlı ve sadık bir halk olarak görülmektedir. Türk ve Rus halk masallarının kalıplaşmış dil birimlerinin karşılaştırılması sonucunda, Türk ve Rus halk masallarındaki bu birimlerin her iki halkın renkli ve kendine özgü kültürünün yansıtılmasına katkıda bulunduğu tespit edilmiştir.
Keywords : masal, kalıp sözler, Türkçe, Rusça