PARLIAMENTARISM, RATIONALIZED PARLIAMENTARISM AND APPLICABILITY IN TURKEY

Authors : Semih Batur KAYA

Pages : 717-741

Doi:10.33717/deuhfd.1182477

View : 10 | Download : 14

Publication Date : 2022-11-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Erkler ayrılığı doktrinin kökeni, tarihi ve doğasıyla ilgili pek çok açıklama ve yorum parlamenter hükümet sistemine ilişkin demokratiklik değerin yüksek seviyede seyrettiğini göstermektedir. Gerçekten de çok bilinenin aksine yalnızca başkanlık sistemi değil, aynı zamanda parlamenter hükümet sistemi de pek çok açıdan demokratiklik değerini yüksek seviyede tutmakta ve erkler arasında fren ve denge mekanizmasını tesis etmektedir. Bu makale parlamenter sistemin ve özellikle rasyonelleştirilmiş parlamenter sistemin özellikleri ve Türkiye’de uygulanabilirliği olasılığını tartışmaktadır. Makale, Türkiye açısından Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi olarak adlandırılan başkanlık sisteminden mülhem sistemin demokrasiyi parçalamak bakımından parlamenter sisteme göre daha elverişli olduğunu ve bunun başta temel hak ve özgürlükler olmak üzere anayasal kurgu üzerinde bir bütün olarak demokratiklik bakımından beraberinde noksanlıklar getirdiğini ortaya koymaktadır. Konuyu irdelerken, saf başkanlık sistemini tanımlayan yasama, yürütme ve hatta yargının yetki ve etki haritası açısından bağımsızlıklarının olmadığı düşünüldüğünde parlamenter hükümet sisteminin bir formu olan rasyonelleştirilmiş parlamenter sistemin Türkiye’ye yönelik demokrasiyi pekiştiren teşvikler üreteceği ihtimali üzerinde ciddi düşünülmesi gereğini söylemektedir. Parlamenter sistemin yaratacağı teşvikler demokrasiyi güçlendirebileceği gibi erkler arasında fren ve denge mekanizmasını yeniden güçlendireceğini iddia etmektedir. Bu bağlamda parlamentarizmin temel özelliklerini tartışırken, bugün var olan parlamenter hükümet biçimlerinin tarihsel öncüllerine kısaca değindikten sonra günümüzde birçok farklı parlamentarizm biçiminin var olduğunu vurguladık. Bir hükümet sistemi olarak başkanlık biçimlerinden daha üstün mü yoksa daha istikrarlı mı olduğu sorunu etrafında Türkiye için bu sorunun cevabının dayandırılabileceği ampirik kanıtları da gözden geçirmeye çalıştık. Burada kimi zaman Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemindeki noksanlıklar üzerinden değerlendirme yaptık. Bu bakımdan Türkiye’nin parlamenter sistemi benimseyecek olursa bunun rasyonelleştirilmiş formunun dizayn edilmesinin önemini vurgulamaya çalıştık. Böyle olmakla Türkiye’nin demokratiklik değeri ve fren ve denge sistemi bakımlarından daha yüksek seviyeli bir anayasal kurguya kavuşmuş olacağını söyledik.
Keywords : Erkler Ayrılığı, Hükümet Sistemleri, Parlamenter Hükümet Sistemi, Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizm, Rasyonelleştirilmiş Parlamentarizmin Türkiyede Uygulanabilirliği