İSLAM MEZHEPLERİNDE YÖNETİMİN GEREKLİLİĞİ MESELESİ

Authors : Maksut Çetin

Pages : 205-238

Doi:10.21054/deuifd.282221

View : 8 | Download : 6

Publication Date : 2016-06-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Yönetim meseleleri, İslam tarihinde Hz. Peygamber’in vefatından sonra başlayıp günümüze kadar devam eden, Müslümanları en fazla meşgul eden ve İslam toplumunun fırkalara bölünmesine neden olan ilk ve en önemli konulardır. Bu konulardan biri; imamet veya hilafet denilen yönetimin gerekliliği konusudur. Yönetim meselesi hakkında, Kur'an, evrensel nitelik taşıyan genel ilkelerin dışında, detaylara dair çok fazla bilgi vermemiştir. Mesela, “Kur’an kurumsal siyasetin konuları olan yönetimin gerekliliği, yöneticinin seçilmesi ve nitelikleri, devletin yapısı ve yönetim biçimi” gibi konulara dair çok fazla açıklamada bulunmamıştır. Kur’an, yönetimle ilgili insanların uyması gereken kuralları; hak, hürriyet, eşitlik, adalet, ehliyet, itaat ve istişare kavramları ile ifade etmiştir. Hz. Muhammed (s.a.s)'in tavsiye ve uygulamaları, diğer konularda olduğu gibi yönetim konusunda da, Kur'an'ın ortaya koyduğu genel çerçeveyle uygunluk arz etmektedir. Hz. Muhammed (s.a.s.) öldüğünde, kendinden sonra imam veya halife olacak kişiyi gizli veya açık olarak belirlememiştir. O, kendisinden sonraki dönemler için, siyasi alanla ilgili bir düzenlemede de bulunmamıştır. Yönetim meselesi, İslam mezheplerinin ilk ve en önemli konusu olarak devam etmiştir. İslam mezheplerinin çoğunluğu yönetimi gerekli görürken, küçük bir kısmı gerekli olmadığını düşünmektedir. Yönetimin vacip olması, onun, dinin ve itikadın asli unsuru olduğu anlamına gelmez. Zira dinde, dinin temel rükünleri arasında kabul edilmemiş birçok vacip vardır. Yönetim, dinî bazı hükümlerin ifa edilmesinin bir aracı olarak vaciptir. Müslümanların çoğunluğu (Ehl-i Sünnet, Şia, Mürcie’nin bir kısmı, Mu’tezile’nin çoğunluğu ve Hariciler -Necedat hariç-) yönetim ve yöneticinin varlığını ilahî hükümlerin devamı ve düzenin sağlanması için gerekli görür. Yalnız yönetimin kaynağı konusunda Şia, diğer mezheplerden oldukça farklı bir düşünceye sahiptir. Ehl-i Sünnet, Mürcie, Mu’tezile ve Hariciler yönetimi belirleme ve yöneticiyi seçme yetkisini topluma ait kabul ederken, Şia onu Allah’a ait kabul ediyor.
Keywords : Kuran, Hadis, İmamet, Hilafet, Haricilik, Mürcie, Şia, Mutezile, Ehl i Sünnet, Yönetim