İlk Dönem Sûfîlerin Vahyi Anlama Usûlleri: Muhâsibî ve İbn Atâ Örneği

Authors : Sami Bayrakci

Pages : 169-191

Doi:10.21054/deuifd.1377225

View : 59 | Download : 80

Publication Date : 2023-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Hicri II. ve III. asırlar, tasavvuf ilminin teşekkül ettiği yüzyıllar olması itibariyle söz konusu dönemde yaşamış sûfîlerin Kur’an’la ilişkileri ve vahiy algıları; gerek tefsir ilmi, gerek tasavvuf ilmi açısından büyük önem arz etmektedir. Bununla birlikte vahyin hem algılanma biçimi, anlama yöntemi, hem de tefsir edilmesi bağlamında bu dönem sûfîlerinin görüşlerine dair yapılmış çalışmalar henüz istenilen seviyede değildir. Sûfîler, vahyin genel olarak kişiyi amele ve manevi terbiyeye yönlendirme bağlamında ifade ettiği değere yaptıkları vurgunun yanısıra, vahyi hem epistemolojik hem de ontolojik bağlamda ele alış biçimleriyle İslam düşünce tarihinin erken dönemlerinde zengin bir birikim ortaya koymuşlardır. Bu çalışmada er-Riâye li-Hukûkillah adlı eseri ilk tasavvufî eserlerden sayılan Ebû Abdillâh el-Hâris b. Esed el-Muhâsibî el-Anezî (v. 243/857) ve ilk tasavvufî tefsir müellifi kabul edilen Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Sehl b. Atâ el-Edemî (v. 309/922)’nin görüşleri merkeze alınarak, aynı yüzyıllarda yaşamış başkaca sûfîlerin görüşlerine de müracaat etmek suretiyle dönemin sûfîlerinin vahyi anlama usûlleri ve bu usule dair önerileri ele alınacaktır.
Keywords : Vahiy, tasavvuf, sûfî, Hâris el Muhâsibî, İbn Atâ el Edemî