OSMANLI KARA TAŞIMACILIĞINDA DEVE VE TÜRKMEN DEVECİLER

Authors : Arif SARI

Pages : 303-322

Doi:10.16953/deusosbil.527854

View : 9 | Download : 8

Publication Date : 2019-03-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı göçerleri, yerleşikliğe bütünüyle uzak veya buna muhalif guruplar olarak tarif edilemezler. Aksine onlar, başta ticaret olmak üzere pek çok alanda şehir ve kasaba ahalisiyle karşılıklı ve daimî bir münasebet içerisindeydiler. Tacirlerin, ülke sathında veya uluslararası ölçekte işleyen kervanlar için gerekli yük hayvanlarını göçerlerden temin etmeleri, yerleşikler ile göçerler arasındaki ticarî ilişkinin profesyonel kurallara göre işleyen safhasını oluşturuyordu. Türkmen ve Yörük obaları sahip oldukları çok sayıdaki deve ve ihdas ettikleri nakliye kurallarıyla Osmanlı ticarî transit taşımacılığında o derece hâkim durumdaydılar ki; nakliye sektörü neredeyse onların tekellerinde bulunuyordu. Osmanlı hükûmeti açısından da göçebeler yalnızca zengin bir vergi kaynağı değildi. Onlar, sair reaya gibi bulundukları bölgelere ve ihtisaslarına göre merkezî hükûmet tarafından talep edilen mal ve hizmetleri üretiyorlardı. Bilhassa hükûmet adına yapılan taşımacılık işlerinde ilk olarak konargöçerlere müracaat edilirdi. Orman, maden ve tuzla hasılatı, büyük şehirlerin iaşesi için gerekli olan zahire ile özellikle sefere çıkan ordunun ağırlıklarının onlardan temin edilen develer olmaksızın taşınması nerdeyse imkânsızdı. Bu itibarla Osmanlı ordusu, lojistik ve taşıma hizmetleri bakımından göçer devecilere bağlıydı. Resmi nakliye işlerinin büyük oranda aşiretler vasıtasıyla yürütülmesi, Osmanlı merkezî hükûmeti ile aşiretler arasındaki münasebetin önemli bir boyutunu oluşturuyordu. Bu makalenin ana konusunu konargöçerlerin taşımacılık sahasındaki faaliyetleri oluşturmaktadır. Göçebelerin, Osmanlı ticarî ve resmi taşımacılığındaki yerlerini tayin etmeyi amaçlayan bu çalışmada aynı zamanda yerleşikler ve Osmanlı hükûmetiyle aşiretler arasındaki ilişkinin şekillenmesinde kara taşımacılığının etkisi değerlendirilmeye gayret edilmektedir. Bu karşılıklı münasebet, Türkmen devecilerin tüccar sınıfı ve devlet namına yaptıkları kira karşılığı nakliye hizmetlerindeki benzerlik ve farklılıklar üzerinden izah edilmeye çalışılmaktadır. 
Keywords : Taşımacılık, Kervan, Göçebeler, Deveciler, Osmanlı Nakliye Sistemi