MEMLÛKLER DÖNEMİNDE MISIR’DA GAYRİMÜSLİMLERLE İLGİLİ YAŞANAN TOPLUMSAL HADİSELER VE ONLARA KARŞI UYGULANAN MÜEYYİDELER

Authors : Burak Gani EROL

Pages : 589-622

Doi:10.16953/deusosbil.669919

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-05

Article Type : Research Paper

Abstract :Hz. Muhammed'in Medine'ye hicreti ile birlikte, İslâm toplumu içinde Müslüman olmayanların durumunun ne olacağı konusu ortaya çıkmıştır. O esnada Medine'de Müslümanların haricinde üç grup halinde yaşayan gayrimüslimler (Yahudiler, Hıristiyanlar ve Putperestler) ile Hz. Peygamber'in yaptığı antlaşma (Medine Vesikası) neticesinde bu sorun çözülmüş, İslam toplumu içerisinde yaşayan gayrimüslimlere bazı haklar tanınmıştır. Buna göre cihat sonucu İslâm devletinin egemenliğine giren tek tanrılı dinlere inanan topluluklar "zimmet" adı verilen bir anlaşma yahut kendilerine bahşedilen bir garanti sonucunda İslâm devleti tarafından korunmuşlardır. Dinlerini değiştirmeden İslâm Devleti tarafından korunan ve askerlikten muaf tutulan bu kişilere de zimmî denilmişti. Zimmî statüsündeki her şahsın malı, canı, vatandaşlık ve inanç hakları doğal ve tabii olarak vatandaşı olduğu devlet tarafından tıpkı Müslüman vatandaşınınkini koruduğu özen ve ihtimamla korunmaktaydı. 1250 senesinde son Eyyûbi sultanı Turanşah'ı öldürerek devletlerini kuran Memlûkler, 267 sene boyunca Mısır merkez olmak üzere tüm Orta Doğu'yu, Anadolu içlerinden, Nûbe’ye kadar, Hicaz bölgesi de dahil olmak üzere hakimiyet ve denetimleri altında tutmuşlardır. Memlûkler bu kadar geniş bir coğrafyada sadece topraklarında yaşayan Müslümanların değil aynı zamanda gayrimüslimlerin de efendileri ve sultanları olmuşlar, İslâm dininin yasalarını temel alan hukuk ve idare sistemi vasıtasıyla gayrimüslim teba ile de devlet-vatandaş ilişkisini tesis etmişlerdi. Lakin devletin 267 yıllık tarihi, bireysel hadiselere girilmeden dahi incelendiğinde devletin gayrimüslim tebası ile başta siyasî ve sosyal sebeplerden olmak üzere sorunlar yaşadığı ve sık sık onlara karşı müeyyideler uyguladığı göze çarpmaktadır. Genel olarak, gayrimüslimlerin İslam toplumu içinde yaşamalarından ve de İslam devletinde memur olarak istihdam edilmelerinden kaynaklı sorunlar çoğu zaman vazifelerinden azledilmeleri ile sonuçlanmıştı.
Keywords : Zımmî, Memlûk, Yahudi, Hıristiyan