Kazak Dinî Destanlarında Şekil Üslûp Özellikleri /Anlatıcı ve Anlatım Teknikleri

Authors : Selma ADAY, Erhan SOLMAZ

Pages : 182-197

Doi:10.51290/dpusbe.1068375

View : 9 | Download : 6

Publication Date : 2022-04-22

Article Type : Research Paper

Abstract :Geniş bir coğrafyada varlığını sürdüren Türk milletinin halk şiiri geleneği, geleneksel kalıplarla geçmişten günümüze varlığını devam ettirmiştir. Halk şiirinin önemli ürünlerinden biri olan destanlar ise kahramanlık metinleri olarak kültürel belleğimizin sözlü ve yazılı metinleri olarak yerini almaktadır. Ağırlıklı olarak kahramanlık destanları içerisinde değerlendirebileceğimiz dinî destanlar kahramanın başından geçen olayların yanı sıra, millî mefkureyi yansıtan mesajlar taşırlar. Bu yaratmaları derleyen, anlatan, yayımlayan kişiler ise kendi fikirlerini de edebî metin içerisine taşır. Bu çalışmada Kazak dinî destanlarını yayımlayan, anlatan ve anlatıcıların anlatım teknikleri, Kazak jırşılık mektepleri, dinî destan anlatımı hakkında bilgilere yer verilmiştir. Kazakistan’da uzun bir geçmişe sahip olan destan anlatma geleneği akın, jırav ya da kıssahanlar tarafından icra edilmektedir. Kazakistan Türkleri uzun dönem Rus rejiminin idaresi altında yaşamış bu sebeple millî ve dinî kimliğe vurgu yapan edebî metinler sansürlenmiştir. Bu yasaktan dinî destanlar da etkilenerek, yaklaşık yüz yıl dinleyici ve okuyucuyla buluşamamıştır. Kazaklarda kıssa okuyan kişilere akın/ jırav ve kıssahan denir. Dinî destan anlatıcılarının pek çoğu okuma yazma bilen, dinî eğitim almış kişilerdir. Yaratımlarında kendileri ile bilgilerin yanında, dinî kavramlara ve epitetlere de yer verdikleri görülmektedir. Bu çalışmada; Kazak dinî destanlarının anlatıcılarına verilen isimler, anlatıcıların yetişmesinde etkili olan mektepler, dinî destan anlatıcılarının anlatım üslupları, destan metinlerinin muhteva ve yapısal özellikleri hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur.
Keywords : Kazak, dinî destan, akın, kıssahan