Buhârî ile İlişkisi Bağlamında Muhammed b. Selâm el-Bîkendî’nin Hadis İlmindeki Yeri

Authors : Muhammet Ali Asar

Pages : 620-647

View : 82 | Download : 42

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Ebû Abdullah Muhammed b. Selâm el-Bîkendî (öl. 225/839), 160/776 yılında âlimlerinin çokluğu ve halkının zenginliğiyle bilinen Buhara yakınlarındaki Bîkend kasabasında doğdu. Tarihî milattan önce yedinci asra kadar dayanan ve Mâverâünnehir bölgesinin başkenti de olan Bîkend şehri, ilk defa Muâviye (öl. 60/680) döneminde Müslümanların hâkimiyetine girse de şehrin tam ve kalıcı fethi Mâverâünnehir fâtihi Kuteybe b. Müslim (öl. 96/715) tarafından gerçekleştirildi. Müslümanlar tarafından fethedildikten sonra önemli ilim merkezlerinden olup âlimleri ve muhaddisleri ile bilinen Bîkend şehrinde yetişen hadisçilerin önde gelenlerinden biri Muhammed b. Selâm’dır. Mâverâünnehir muhaddisi olarak meşhur olan ve Horasan’ın iki ilim hazinesinden biri kabul edilen Muhammed b. Selâm; hadis yolculukları yapmış, binlerce hadis ezberlemiş, yüzlerce hocadan hadis yazmış, çok sayıda kitap telif etmiş ve hadis tarihindeki etkileri günümüze kadar devam eden öğrenciler yetiştirmiştir. O; Abdullah b. el-Mübârek (öl. 181/797), Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî (öl. 189/805), Süfyân b. Uyeyne (öl. 198/814) gibi meşhur hocaları ile Ebû Muhammed ed-Dârimî (öl. 255/869), Muhammed b. İsmâil el-Buhârî (öl. 256/870) gibi yetiştirdiği talebeleri arasında ilmin intikaline katkı sağlamıştır. Onun en önemli talebesi Buhârî’dir. O, Buhârî’nin hadis öğrendiği ilk hocalarındandır. Bu makalede; Muhammed b. Selâm el-Bîkendî’nin hayatı ve hadis ilmindeki yeri işlenmekte, Buhârî ile olan ilişkisi detaylı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu bağlamda Buhârî’nin el-Câmi‘u’s-sahîh adlı eserinde Muhammed b. Selâm’dan naklettiği rivayetlerin detaylı analizleri yapılmakta, Sahîh özelinde o rivayetlerin sened formları çıkarılarak İbn Selâm’ın hocaları ve ilişkiler ağı ortaya konulmakta, kullanılan rivayet lafızları üzerinden dönemin hadis öğrenim yöntemleri tespit edilmektedir. Muhammed b. Selâm’ın Sahîh’te 125 rivayetinin olması, hadislerinin Kütüb-i tis‘a içinde sadece Buhârî’nin Sahîh’inde bulunması ve onun eserleri vasıtasıyla günümüze ulaşması, Buhârî’nin İbn Selâm’dan naklettiği bazı rivayetlerin başka hiçbir hadis kaynağında bulunmaması gibi hususlar çalışmanın önemini ortaya koymaktadır.
Keywords : Hadis, Muhammed b. Selâm el-Bîkendî, Buhârî, Sahîh