İbn Huzeyme’nin Sahîh'indeki Bâb Başlıkları Hakkında Bir Değerlendirme

Authors : İsa Onay

Pages : 648-667

View : 153 | Download : 73

Publication Date : 2024-12-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Hadisin altın çağı kabul edilen hicri üçüncü ve dördüncü asırlardaki hadis külliyatına bakıldığında musanniflerin rivayetleri derlemenin yanında aktardıkları hadislerden hareketle siyasi, itikadi sorunlar, fıkhi ihtilaflar, sünnet savunusu, re’y ve bid‘at karşıtlığı gibi konuları değerlendirdikleri görülmektedir. Rivayetleri değerlendirmenin net hissedildiği alanlardan biri de ale’l-ebvâb sistemde telif edilen eserlerin bâb başlıklarıdır. Bu bağlamda Buhârî (öl. 256/870) ile özdeşleşen “fıkhü’l-Buhârî fî terâcimihî” tespitinin İbn Huzeyme’nin (öl. 311/924) Sahîh’i için de “fıkhü İbn Huzeyme fî terâcimihî” denilebilecek nitelikte olduğu söylenebilir. Araştırmanın temel amacı da uzun bâb başlıkları ve hadislerin istişhâd yönlerine detaylı işaret etmesiyle ale’l-ebvâb tarzdaki diğer eserlerden ayrılan İbn Huzeyme’nin Sahîh’ini incelemektir. Diğer taraftan bâb başlıkları altındaki rivayetlerin sonunda hadislerin yorumları, rivayetler arasındaki ihtilâfın giderilmesi veya bir görüşü savunmaya dair açıklamalar yer almaktadır. Ancak bu açıklamalar müstakil çalışmaların konusu olabileceğinden araştırmada söz konusu yorumlara temas edilmeyecektir. Çalışma, bâb başlıklarının mahiyetine ilişkin genel bir değerlendirmeden sonra müellifin hadisçiliği ve fıkhi yaklaşımlarının tespitini amaçlayan uzun ve kapsamlı bâb başlıkları örneği üzerinden sürdürülecektir. Yapılan araştırmada bâb başlıklarının zengin bir yapıya sahip olduğu, müellifin senet-metinle ilgili değerlendirmelere, dil tahlillerine ve fıkhi kavramlara yer vererek rivayetleri yorumladığı görülmektedir. İlk bakışta senet ve metin yönünden hadisleri titizlikle ele alan bir görünüme sahip olsa da bâb başlıklarında fıkhi mezheplerin ihtilâf konularını rivayetler ışığında tartışarak/destekleyerek aktardığı söylenebilir. Özetle, İbn Huzeyme’nin Sahîh’inde sadece rivayetleri bir araya getirmediği bilakis eserini, kendine has bir metodoloji ve gayeye bağlı yazdığı net bir şekilde anlaşılmaktadır. Bu tespit bize herhangi bir çalışmadan istifade ederken müellifin kendisini kuşatan şartları ve eserini niçin yazdığını bilerek okumayı gerekli kılmaktadır.
Keywords : Hadis, İbn Huzeyme, Tasnif Metodu, Bâb başlıkları (Terâcim), İhtilâfu’l-hadis, Fıkhu’l-hadîs.