GELENEKTEN HAREKETLE “ÖZGÜRLÜK-TUTARLILIK, SÜBJEKTİFLİK-OBJEKTİFLİK VE FARKLILIK-ORTAKLIK” İKİLEMLERİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Turgut AKYÜZ

Pages : 206-224

View : 20 | Download : 8

Publication Date : 2020-10-09

Article Type : Research Paper

Abstract :Akıl, insan olmanın temel ayırt edici vasfı yani faslıdır. Mantık kitaplarında insanı tanımlarken kullanılan “nâtık” ifadesi; konuşmak, düşünmek ve akıl sahibi olmak anlamlarını ifade etmektedir. Akıl, dini açıdan da önemli ve hatta gereklidir. Temel usul metinlerinde akıl sahibi olmak ve sahip olduğu bu aklı kullanmak; birey olmak ve ahlaki ve hukuki tüm eylemlerinden sorumlu olmak için şart koşulmuştur. Akıl söz konusu olduğunda aklın tarifinden sonra en önemli soru, aklın hakikati bilip bilemeyeceğidir. Üçüncü önemli sorunun ise aklın, hakikati anlamada ne kadar isabet ettiği hususu olduğunu söyleyebiliriz. Bu soru ilk olarak farklı insan bireylerinin akıllarının aynı derecede olup olmadığı ve dahası bu farklı bireylerin, sahip olduğu akıl melekesini ne kapasitede kullanabileceğini içine alır. Devamında ise bu farklı bireylerin sahip oldukları akılları kullanırken ne derece ortak davrandıkları yani elde ettikleri ilke ve bilgilerin diğer bireylerinki ile ve dahası dış dünya ile ne kadar örtüştüğü meselesi gündeme gelir. Bu iki mesele içiçe geçmiştir ve tutarlık ve farklılık başlıkları altında tartışılmış olup günümüzde de hala sübjektiflik ve objektiflik tartışmaları ile güncelliğini devam ettirmektedir. İnsanlık bir türdür (nev) ve tür, bütün bireylerinde eşit olarak gerçekleşmektedir. Ayrıca insan, tabiatın da bir parçacı veya bir kopyasıdır yani küçük alemdir. Bu iki husus, farklılık ve ayrılıkları belli bir ortak paydada birleştireme ve uzlaştırma imkanı sağlamaktadır. Çalışmamızda ilk olarak ele alınacak konu, tutarlılık ve objektiflik meselesidir. Aklın hakikati bilmesi ile alakalı bir başka mesele ise aklın sağlıklı çalışmasına engel olabilecek olan hususların ele alınmasıdır. Mantık kitaplarında; doğruluk ve yanlışın ölçüleri, çelişki ve tutarsızlık gibi hususlar incelenmiştir ki bunlar, aklın sağlıklı kullanılmasındaki teknik ayrıntılardır. Beş sanat bahsinde da aklın önündeki psikolojik ve sosyal bazı engellerin üzerinde durulmuştur. Ahlak kitaplarında ise bu husus daha da sistemleştirilerek insan aklının çalışmasına engel olan iç ve dış etkenler incelenmiştir. Bu çalışmamızda ikinci olarak bu hususlardan en önemlisi olan; aklın özgürlüğü yani tarafsızlığı ve ön yargılardan uzak oluşu ele alınıp incelenmiştir.
Keywords : Subjektiflik, Objektiflik, İç Tutarlılık, Dış Tutarlılık, Düşünce Özgürlüğü, İfade Özgürlüğü, Doğruluk ve İnanç İlişkisi, Dogmalar ve Taassup