SÛFÎ MESLEĞİ’NİN TEŞEKKÜLÜ VE SÛFÎ İLE İ’TİLÂF MESLEKLERİNİN İHTİLAF ETTİKLERİ TERCİH ÖRNEKLERİNE DAİR BİR İNCELEME

Authors : Hidayet Ayan

Pages : 232-251

Doi:10.53662/esamdergisi.1553783

View : 39 | Download : 45

Publication Date : 2024-10-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu makalede Anadolu coğrafyasında ortaya çıkan ve kırâât eğitiminde istifade edilen mesleklerden biri olan Sûfî mesleği ve bu mesleğin tercihleri ele alınmıştır. Sûfî mesleğinin kurucusu olarak kabul edilen Ahmed es-Sûfî’nin hayatı, tesis etmiş olduğu mesleğin özellikleri ve bu meslekte tercih edilen kırâât vecihleri çalışmanın ana konusudur. Özellikle Sûfî mesleği ile İstanbul tarîkine mensup bir diğer meslek olan İ’tilâf mesleğinin tercihlerindeki farklılıklar seçilen örnekler üzerinden ‘aşru’s-suğrâ müfredatı dikkate alınarak incelenmiştir. Araştırma esnasında meslekler üzerine farklı veçhelerden yapılan çalışmalar tespit edilmiş, bu çalışmaların bazılarına ait içeriklerde mesleklere ait tercihlere ve tercih farklılıklarının mukayesesine pek yer verilmediği müşahede edilmiştir. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı, Sûfî ve İ’tilâf meslekleri arasındaki tercih farklılıklarını seçilen örnekler üzerinden tespit etmek ve bunların arka planını ortaya koymaktır. Nitekim Sûfî mesleğine ait tercihlerin keyfiyeti incelenirken eş-Şâtıbiyye ve ed-Dürre temel kaynak olarak alınmış, buna ilaveten belirlenen örnekler Dânî’nin et-Teysîr ve İbnü’l-Cezerî’nin Tahbîru’t-Teysîr adlı eserleri ve eş-Şâtıbiyye üzerine yapılan çalışmalardan istifade edilerek incelenmiştir. Çalışmanın neticesinde İstanbul tarîki meslekleri arasındaki tercih farklılıklarının takdîm, te’hîr, kabul ve terk kabilinden hususlarla alakalı olduğu tespit edilmiştir. Nitekim bu durum, bazen bir vechin terki veya kabulü veyahut belli sebeplere binaen her iki vechin kabul edilmesine ilaveten takdîm-te’hîr şeklinde bir sıralama yapılması formatında tezahür etmektedir. Çalışmada ele alınan بسطة örneğinde Sûfî mesleğinde icra edilenص vechinin eş-Şâtıbiyye ve et-Teysîr adlı eserlerin tarik muhtevasına mutabık olduğu görülmektedir. Makalede incelenen bir diğer örnek için İ’tilâf mesleğinde teshîl ve ibdâl vecihlerinden her ikisi de uygulanmaktayken Sûfî mesleğinde ibdâl vechi tercih edilmemektedir. Buna göre Sûfî mesleğinin buradaki icrasında eş-Şâtıbiyye ve ed-Dürre tariklerinin muhtevası dikkate alınmış olmaktadır. Çalışmada incelenen örneklerde Sûfî mesleğinin Î’tilâf mesleğinden ayrıştığı tercihlerde yer yer diğer mesleklerle mutabık kaldığı görülmektedir.
Keywords : Meslek, İtilâf Mesleği, Sûfî Mesleği, Tercih, Takdîm Tehîr