Erken Dönem Tasavvufunda İdeal Bir Tip Olarak Şeyh ve Misyonu

Authors : Betül İZMİRLİ

Pages : 225-256

View : 10 | Download : 8

Publication Date : 2019-09-20

Article Type : Research Paper

Abstract :Şeyh İslâm kültüründe ve özellikle tasavvufta önemli öğelerden biridir. Bu çalışmada bir kavram ve tip olarak şeyh ele alınmıştır. Tarikatların teşekkülü öncesinde, şeyh teriminin tasavvuftaki mahiyeti semantik analiz yöntemiyle incelenmiştir. İdeal bir tip olarak şeyh, şeyh teriminin belirli bir tarih kesitinde ifade ettiği anlam, bu tipin o süreçteki görevine göre nasıl sınıflandırıldığı gibi hususlar çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Şeyh ya da mürşit adı verilen üstat, tasavvufta en yüksek makama sahip sûfîyi ifade etmektedir. Şeyh, mürit denilen öğrencilere talim/öğretim ve terbiye/eğitim veren kişidir. Şeyhin, erken devir tasavvufunda eğitim-öğretim usulünü ve yükümlülüklerini belirlemek bu araştırmanın amaçları arasındadır. Tarikatların yayılmasından sonra tasavvuf çevrelerinden veya hâricinden bazı âlimler erken dönem şeyhlerini, eğitimde takip ettikleri tarzlar sebebiyle birtakım tasniflere dahil etmişlerdir. Onlar şeyhleri temelde talim şeyhi ve terbiye şeyhi olarak ikiye ayırmışlardır. Çağdaş birtakım araştırmacılar da erken dönem eserlerdeki bazı verilerden hareketle bu teorinin peşinden gitmişlerdir. Şeyhleri kesin kategorilere ayırma gayretinin meşruiyetini sorgulamak da çalışmanın amaçlarındandır.  
Keywords : Tasavvuf, Şeyh, Mürit, Talim, Terbiye