Dede Korkut Kitabı ve Kırgız Edebiyatında ‘Yahşı/Cakşı’ Redifli Öğüt İfadeleri Üzerine

Authors : Cüneyt AKIN

Pages : 495-499

Doi:10.32709/akusosbil.513296

View : 19 | Download : 6

Publication Date : 2019-06-30

Article Type : Review Paper

Abstract :Tarihî ve çağdaş Türk lehçeleri arasında henüz yeni diyebileceğimiz karşılaştırmalı çalışmalar, Türk Dili ve Edebiyatını daha doğru anlamamızı kolaylaştıracaktır. Ayrıca, Türk dilinin lehçe ve edebiyatlarını mukayese etmek, genel yapıyı kavramamızı, dolayısıyla, Türk dili lehçe ve edebiyatları hakkında daha sağlıklı hükümler verebilmemizi sağlayacaktır. Karşılaştırmalı olarak ele aldığımızda, Türk Edebiyatının bazı eserlerindeki nasihat türü örnekleri üslup ve şekil bakımından bazı ortak özelliklere sahiptir. Türk Edebiyatının en önemli eserlerinden biri olan Kitâb-ı Dede Korkut, içerisinde nasihat ifade eden örneklerin yer aldığı eserlerden biridir. Bu örneklerden bazıları, çağdaş Türk lehçelerindeki nasihat türü örneklerle üslup ve şekil bakımından örtüşmektedir. Türk Edebiyatında Nasihat türü örneklerinin şekil ve içerik bakımından ortak özelliklerinin ortaya konulması, Türk Edebiyatının gelişimini, şekillenişini ve farklı coğrafyalardaki özelliklerini keşfetmek bakımından faydalı olacaktır kanaatindeyiz. Çağdaş Türk Edebiyatında nasihat türü, Türk lehçelerinin edebiyatlarında görülmektedir. Kırgız Edebiyatında nasihat türünün çok sayıda örneği olduğunu biliyoruz. Bu nasihat türü örnekler, bazı şairlerin eserlerinde müstakil olarak karşımıza çıkar. Örneğin, Tokotogul Satılganuulu’nun Nasihat adı altında bir eseri bulunmaktadır. Ayrıca, Barpı ve Arstanbek Buylaşuulu gibi şairlerin de nasihat içerikli şiirlerine rastlamaktayız. Bundan önceki çalışmalarda, Yunus Emre’nin nasihat içerikli şiirleri, Kırgız Edebiyatı’ndaki çeşitli şâirlerin nasihat içerikli şiirleriyle tematik olarak karşılaştırılmıştı. Ortaya çıkan sonuç, Anadolu ile Orta Asya’nın nasihat geleneğinin önemli ölçüde aynı kaynaklardan beslendiğini ve aynı kökleri işaret ettiğini göstermişti. Bir diğer çalışmada ise, Eski Anadolu Türkçesi dönemine ait ve Türk Edebiyatı’nın en önemli eserlerinin başında yer alan Dede Korkut’taki nasihat içerikli söz kalıplarının, Kırgız Edebiyatı’ndaki nasihat içerikli kalıplarla karşılaştırması yapılmıştır. Söz konusu karşılaştırma neticesinde ortaya, birebir aynı şekillerde ve benzer içeriklerde birtakım söz kalıpları çıkmıştır. Dede Korkut üzerine yapılan çalışmalarda ele alınmayan bu konu, karşılaştırmalı lehçe çalışmaları arasında da yer almamaktadır. Bu nedenlerle çalışma, özgün bir özellik taşımaktadır. Çalışmada aynı zamanda hermeneutik yöntem ve bakış açısı kullanılmış, yapılan değerlendirmeler ahlak felsefesindeki iyi kavramı bağlamından hareketle ortaya konulmuştur.
Keywords : Dede Korkut, Kırgız Edebiyatı, nasihat, hermeneutik