3862, 3863, 3865 ve 3866 Numaralı Masraf Defterleri Işığında Şah Sultan’ın Yapmış Olduğu Harcamaların Sosyo-İktisadî Açıdan Analizi

Authors : Erkan IŞIKTAŞ

Pages : 411-428

Doi:10.32709/akusosbil.882593

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı padişahlarının hanım sultanları, ikbâlleri veya kızlarına tahsis ettikleri meblağlar ve buna binaen onların yaptıkları harcamalar her devirde dikkat çekici olmuştur. İktisadî bağlamda kayda değer miktarlara ulaşan harcamaların içeriğini -ekseriyetle- yiyecek ve ısınma gibi muhtelif saray masrafları, sarayda görev yapan kişilere ödenen meblağlar, dokuma ürünleri, takı eşyaları, önemli kişilere sunulan ikramlar ve hediyelerle dini gün ve aylarda yapılan ihsanlar oluşturmaktadır. Osmanlı saray kadınlarının bu harcamalarını güç, gösteriş ve faziletin temsili olarak da değerlendirmek mümkündür. Ayrıca harcamaların yoğunlaştığı kalemler üzerinden saray kadınlarının yaşam tarzı, tüketim modelleri ve gündelik hayatlarına ilişkin birtakım çıkarımlara da ulaşmak söz konusu olabilmektedir. Bu itibarladır ki saray mensuplarının harcamalarını ihtiva eden tarihi arşiv dokümanlarının son derece önem arz ettiğini ifade etmek gerekir. Bu düşünceden hareketle ilgili çalışmada; hicri 1213-1217 (1798-1803) yılları arasını ihtiva eden masraf defterleri doğrultusunda Sultan III. Mustafa’nın kızı Şah Sultan’ın yapmış olduğu harcamaların sosyo-iktisadi bağlamda tarihsel bir analizi üzerine odaklanılmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden biri olan tarihsel doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Bu bağlamda Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı arşivlerinde yapılan incelemelerde Şah Sultan'ın giderlerini içeren toplam elli dört defter kaydına ulaşılmıştır. İncelenen defterler ışığında harcamaların cinsi, masraf bilançosunun yıllar bazındaki dağılımı ve emtia-fiyat ilişkisi irdelenmiştir. Ayrıca hanedan üyelerine ait hususi masraf defterlerinin önemine dikkat çekilmeye çalışılmıştır.
Keywords : Osmanlı hanedanlığı, şah sultan, masraf defterleri, harcama kalemleri