Vesîletü’n-Necât’ta Seslenme Sözleri

Authors : Bilal UYSAL

Pages : 839-860

Doi:10.32709/akusosbil.1122161

View : 13 | Download : 7

Publication Date : 2022-09-26

Article Type : Research Paper

Abstract :Peygamberimizi anlatan edebî türlerin (naat, siyer, hilye, şemail, Muhammediye vb.) en yaygın olanı Hz. Muhammed’in doğumu vesilesiyle kaleme alınmış manzum veya mensur mevlidlerdir. Türk edebiyatında en başarılı mevlid, Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı eseridir. Eser, Peygambere içten bir hürmet ve sadakatle kaleme alınmıştır. Süleyman Çelebi’nin milletimizin Peygamberimize sonsuz sevgisini coşkun bir şekilde yansıtabilmesindeki önemli noktalardan birisi de peygamberimize olan sonsuz sevgi ve sadakati halkın diliyle ifade ettiği seslenme sözleridir. Seslenme sözleri için alanyazında hitap, nida, seslenme terimleri de kullanılmaktadır. Eski gramerlerde nida, daha sonra ise ünlem terimi kullanılmıştır. Ünlem, özünde yüksek ses ifade etmektedir; yüksek ses, vurgu ve tonlama ile çeşitli duyguları yansıtmaya yaramaktadır. Seslenmeler tek sözcükten (Ey, hey, âh) meydana gelebildiği gibi öbek yapı (Ey Habîb, hey yavrum, âh gençlik) şeklinde de görülür. Bu çalışmada Süleyman Çelebi’nin Vesîletü’n-Necât adlı eserinde geçen seslenmeler; seslenme biçimleri ve seslenme yapıları başlıklarında ele alınmıştır. Muhataba farklı seslenme sözleriyle hitap edilmek suretiyle eşgöndergeli seslenmeler de yapılmıştır. Bu seslenmelerin hem doğrudan ünlemlerle hem de ünlemliklerle oluşturulduğu tespit edilmiştir. Elde edilen verilere göre Süleyman Çelebi’nin Peygamberimize 48 (3 farklı isim, 45 farklı sıfat); Allah’a 5 farklı şekilde seslendiği tespit edilmiştir. Bir beyitte tek seslenme işaretleyicisi olabildiği gibi 2, 3, 4, 6 seslenme işaretleyicisi ile seslenildiği, hatta beytin tamamının seslenme öbeğinden meydana geldiği örnekler de vardır. 
Keywords : Ünlem, seslenme, Süleyman Çelebi, Vesîletün Necât, öbek