Seyyid Ahmet Arvasi’ye Göre Ziya Gökalp’te Kültür (Hars) ve Medeniyet Meselesi

Authors : Abdurrahman Arvas

Pages : 321-332

Doi:10.32709/akusosbil.1570892

View : 5 | Download : 8

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Gökalp, çöküş dönemi Osmanlı toplumunun kurtuluş reçetelerinden olan Milliyetçilik üzerine ilk kalem oynatanlardan biridir. Gökalp bu yönüyle kendisinden sonraki milliyetçi yaklaşımları da önemli oranda etkilemiştir. Öyle ki Gökalp’e değinmeyen bir milliyetçilik literatüründen bahsetmek hayli zordur. Gökalp’in milliyetçilik anlayışı, Osmanlı/Türk toplumunu ulus hüviyetiyle Batı Medeniyetinin bir üyesi olarak görmeyi amaçlar. Fakat Gökalp’in ‘Hars (Kültür)’ ve ‘Medeniyet’ kavramlarına yüklediği anlamlar, onun milliyetçiliğinde iliklenen ilk düğmeler mahiyetinde olmuştur. Bunun için Gökalp’in anlayışıyla uyumlu veya ona muhalif olan tüm milliyetçi yaklaşımlar, başta onun ‘kültür’ ve ‘medeniyet’ kavramlarına ya şerh düşerek ya onu düzelterek veya onaylayarak ilerlemişlerdir. Bu çalışmada da Türk-İslam Ülküsü fikriyatının öncüsü Seyyid Ahmet Arvasi’nin, Gökalp’in ‘kültür’ ve ‘medeniyet’ kavramlarına nasıl baktığına dair bir okuma denemesi yapılmaya çalışılmıştır. Her iki düşünürün temel eserlerine, tarihsel sosyolojinin perspektifinden yapılan okuma sonucu, Arvasi’nin kültür ve medeniyet meselesinde Gökalp ile uyuştuğu ve ondan ayrıştığı noktalara dair özetle şu çıktılara ulaşılmıştır: Gökalp kültür’ü manevi ve milli, medeniyet’i ise maddi ve uluslararası (beynelmilel) olarak tanımlarken; Arvasi kültür’ün de medeniyet’in de milli olduğunu; yanı sıra kültürün maddi ve manevi boyutlarının olduğunu belirtir. Gökalp, beynelmilel karakterinden ötürü medeniyet değişikliği’ni mümkün görürken; Arvasi, medeniyet’i milli kültürün ince işlenmiş, yüksek seviye bir türevi olarak görür ve medeniyet değiştiren milletlerin aynı zamanda milli kültürlerinden kopacağını ve yok olacağını belirtir. Gökalp medeniyetin, kültürlerin bir araya gelmesi sonucu oluştuğunu belirtirken; Arvasi’ye göre ise her medeniyet müstakil bir kültürün veya milletin sonucudur ve ne kadar medeniyet varsa o kadar da kültür veya millet vardır.
Keywords : Milliyetçilik, Ziya Gökalp, Kültür, Medeniyet, Seyyid Ahmet Arvasi