Berkes’in Gökalp’i: Niyazi Berkes’in Gözünden Ziya Gökalp’in Düşüncesinin Yeri ve Önemi

Authors : Serhat Toker

Pages : 271-284

Doi:10.32709/akusosbil.1573913

View : 4 | Download : 8

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Ziya Gökalp ve Niyazi Berkes, Türkiye’de sosyal bilimlerin gelişiminde ve özelde de sosyoloji tarihinin ilk evresinde karşımıza çıkan önemli iki figürdür. Toplumsal dönüşüm ve modernleşme konuları üzerine düşünmüş ve eserler ortaya koymuş olmaları açısından, Türk modernleşme tarihi içinde de önemli tartışmaların başlatıcıları olmuşlar ve modernleşme tarihimizdeki önemli teorik perspektiflerin ortaya çıkmasına zemin hazırlamışlardır. Ziya Gökalp, Berkes’ten bir kuşak daha önce toplumsal dönüşümü yaşamış ve sosyolojik bakış açılarıyla disipliner bir şekilde izah çabasına girişmiştir. Berkes ise hem Gökalp’in ölümü sonrası Türkiye Cumhuriyeti ile ortaya çıkan yeni toplumsal dönüşüm hikayesini bizzat deneyimleme fırsatı bulmuş ve sekülerizm bağlamında değerlendirmeler yapmış hem de kendinden önceki tarihin içinde bu tarihe katkıda bulunan sosyolojik perspektifleri yorumlamıştır. Bu iki önemli figürün katkıları ortadayken, Berkes ve Gökalp’in Türk modernleşmesi tartışması içindeki farklı konumları özellikle Berkes’in Gökalp’i ele aldığı ve yorumladığı metinlerde daha koyu bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Berkes, Gökalp’in görüşlerini yorumlamış ve dahası 1959 yılında Gökalp’in eserlerini bir seçki olarak, yabancı akademik ve entelektüel okura sunmuştur. Hem bu derlemenin başındaki sunumunda hem de başkaca müstakil makale ve kitaplarında Berkes’in kendine özgü bir Gökalp okuması olduğu göze çarpmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Berkes’in söz konusu kendine özgü okumasının Ziya Gökalp’in eserinin ve fikirlerinin, ideolojik kabuller ve kanaatlerin dışında rafine bir değerlendirmeye tabi tutulabilmesi için ne derece değerli bir kaynak olduğunun ortaya konulmasıdır. Bu bağlamda, makale kapsamında Berkes için Ziya Gökalp’in Türk modernleşmesi tartışması içinde taşıdığı önemin ayrıntıları vurgulanırken, bunların zaman içinde nasıl değiştiğinin izleri de sürülmektedir.
Keywords : Ziya Gökalp, Niyazi Berkes, Türk Modernleşmesi, Milliyetçilik, Türk Sosyolojisi