Türkiye’de Erken Dönem Sol’un Ziya Gökalp İlgisi: Kerim Sadi ve Abidin Nesimi Örneği

Authors : Salih Ünüvar

Pages : 285-296

Doi:10.32709/akusosbil.1574340

View : 6 | Download : 6

Publication Date : 2024-12-27

Article Type : Research Paper

Abstract :Ziya Gökalp (1876-1924) fikirleriyle Osmanlı Devleti’nin son döneminde ciddi etkileri olmuş ve Cumhuriyet’in kurucu kadrolarını da etkilemiş bir isimdir. Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu, Niyazi Berkes, Hilmi Ziya Ülken ve Baykan Sezer gibi Türk sosyolojisinin önde gelen isimlerinin Gökalp üzerine çalışmaları bulunmaktadır. Gökalp üzerine eser veren diğer isimlere bakıldığında ise 1930’lardan itibaren sadece üniversite çevreleriyle sınırlı olmayan Türkiye’de farklı düşünce eğilimlerinden isimlerin olduğu görülmektedir. Gökalp üzerine hazırlanmış bibliyografyalar incelediğinde, metinlerinin yeni harflerle bütünlüklü bir şekilde kamu kurumlarınca yayımlanmasının 1924’teki vefatından yaklaşık 50 yıl sonra yapıldığı görülür. Bu uzun arada Türkçülüğün Esasları kitabının Latin harfleriyle ilk baskısı 1940’ta Türkçü-milliyetçi çevrelerce gerçekleştirilecektir. Sonraki yıllarda Gökalp’in sağ-milliyetçi çevrelerde daha fazla ön plana çıktığı söylenebilir. Ancak İkinci Dünya Savaşı yılları Türkiye’de sağ ve sol düşüncelerin özellikle dergiler üzerinden yaygınlaştığı bir dönemdir. Bu dönemde sol eğilimli isimlerin de Gökalp üzerine yazılar yazdıkları veya müstakil eser verdikleri görülmektedir. Gökalp’ın sadece sağ milliyetçi çevreleri etkilemediği, ülke üzerine düşünen, kafa yoran herkesin ilgilendiği bir isim olduğu açıktır. Bunlardan hareketle Gökalp’ın sol çevreler üzerindeki etkisi ve solda nasıl anlaşıldığı tartışılmaktadır. Bu değerlendirmeler için sol düşünceye mensup Kerim Sadi’nin Ziya Gökalp: Tarihi Materyalizmin Muarızı (1940) ve Abidin Nesimi’nin Türkiye’nin Tekamül Hamlesinde Ziya Gökalp (1940) çalışmaları temel alınmaktadır.
Keywords : Ziya Gökalp, Kerim Sadi, Abidin Nesimi, sol, tarihi materyalizm