OSMANLI-İRAN TİCARETİNDE BİR SINIR GÜMRÜĞÜ: KIZILDİZE

Authors : Hayrettin Pulat

Pages : 324-339

Doi:10.31463/aicusbed.1408318

View : 85 | Download : 76

Publication Date : 2024-10-31

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmanın amacı Osmanlı-İran sınırının uç noktasında bulunan Bayezid Sancağına bağlı Kızıldize Gümrük İdaresinin ve buradaki işleyişin incelenmesidir. Belge analizine dayanan bu çalışmada ağırlıklı olarak Osmanlı arşiv belgeleri ve Osmanlılar tarafından tutulan Erzurum Vilayet Salnamesi’ndeki verilerden istifade edilmiştir. 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılın ilk yıllarını kapsayan çalışma, Osmanlı Devleti’nin merkezî bürokratik yapılanmasının gümrüğe ne derece yansıtılmaya çalışıldığını ortaya koymayı da amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra buradaki bürokratik yapı ve çalışan memurların kimler olduğu da elde edilen bilgilerden tespit edilmiştir. Bu noktada dikkat çeken husus ilk yıllarda memur sayısının oldukça düşük olmasına rağmen, ele alınan dönemin sonlarına doğru memur sayısında büyük bir artış yaşandığıdır. Osmanlı Devleti’nin merkezileşme eğiliminin artması, ticari münasebetlerinin olduğu İran ve İngiltereli tüccar ve diplomatlarının şikâyetlerini de beraberinde getirmiştir. Osmanlılar bilhassa yasa dışı ticaretin önüne geçmek maksadıyla birtakım tedbirler almak istemişlerse de ticaret güzergâhının değişeceği endişesinden hareketle aldıkları tedbirleri erteleme ve uygulamama yoluna gitmişlerdir. Bu da istenilen düzeyde bir merkezîleşme ile sonuçlanmadığı gibi yasal olmayan ticaretin önüne geçememeyi de beraberinde getirmiştir.
Keywords : Kızıldize, Osmanlı, İran, ticaret, gümrük, asayiş