İLHANLI ASTRONOMİSİNİN BİLİNMEYENLERİ: ŞEMSEDDÎN EL-VÂBKANAVÎ VE SULTAN OLCAYTU HAN (SULTANİYYE) GÖZLEMEVİ MESELESİ

Authors : Seyfettin KAYA

Pages : 471-484

Doi:10.18069/firatsbed.593409

View : 7 | Download : 10

Publication Date : 2020-01-31

Article Type : Research Paper

Abstract :İlhanlılar Dönemi’nde Merâga ve Tebrîz gözlemevlerinde çalışan önemli bilim insanlarından biri de Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî ’dir. 1272 yılından beri 40 yıl boyunca astronomi ve gözlem çalışmaları yürüten Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî , Olcaytu Han Dönemi’nde yazımına başladığı Zîc-i el Muhakkak el-Sultanî adlı eserin de sahibidir. Ancak bu zîc, Olcaytu Han Dönemi’nde (1304-1316) yazılmaya başlanmasına rağmen onun ölümü üzerine oğlu İlhanlı hükümdarı Ebu Sa’id Bahadır’a (1317-1335) ithaf edilmiştir. Zîc-i el-Muhakkak el-Sultanî ’nin en önemli özelliği; daha önce yazılmış, ancak zamanla kaybolmuş olan zîc adlarının bu eserde zikredilmesi ve daha önceki zîc’lere dayanılarak yazılan ve bundan dolayı içinde birtakım yanlışlıklar bulundurduğu iddia edilen Zîc-i İlhanî ’yi eleştirmesi ve bu eleştirileri haklı çıkaracak özgün rasad bilgileri vermesidir. Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî ’yi astronomi tarihinde önemli kılan bir diğer gelişme ise 30 Ocak 1283 yılında yapmış olduğu “ halkalı güneş tutulması ” hakkında bilgiler vermesidir. Ayrıca Hülağü Han Dönemi’nde 1256-1265) Merâga’da ve Gazan Han Dönemi’nde (1295-1304) Tebrîz’de gözlemevleri kurulmasının dışında Sultan Olcaytu Han Dönemi’nde de Sultaniyye’de bir gözlemevinin kurulduğu iddiası bulunmaktadır. Hatta Şemseddîn el-Vâbkanavî el-Buharî’ nin , Sultan Olcaytu Han Dönemi’nde (1304-1316) Sultaniyye’de kurulduğu iddia edilen bu gözlemevinde de çalıştığı tahmin edilmektedir.
Keywords : Şemseddîn el Vâbkanavî el Buharî, Sultaniyye Gözlemevi, İlhanlılar, Zîc i el Muhakkak el Sultanî, Merâga