Türkiye Finans Sektöründe Yapay Zekâ Etiği ve Veri Etiği

Authors : Tansu Topuzoğlu, İlknur Çevik Tekin

Pages : 151-164

Doi:10.61524/fuuiibfdergi.1526411

View : 138 | Download : 185

Publication Date : 2024-12-30

Article Type : Research Paper

Abstract :21. yüzyılın dijital dönüşümü, sunduğu yeniliklerle finans sektörünü de derinden etkilemiştir. COVID-19 pandemisinin hızlandırdığı dijitalleşme süreci, finans sektöründe köklü değişimlere yol açmış ve yapay zekâ ile veri analitiği gibi ileri teknolojilerin entegrasyonunu hızlandırmıştır. Finans sektöründe müşteri analitiği ve pazarlama, kredi skorlama ve risk yönetimi, sahtecilik tespiti, robo-danışmanlık ile varlık yönetimi, regtech gibi birçok alanda yapay zekâ uygulamaları kullanıma girmiş ve bu teknolojik evrim, finansal hizmetlerin etkinliğini artırırken müşteri deneyimini de yeniden şekillendirmiştir. Ancak, bu teknolojilerin kullanımı etik soruları da beraberinde getirmiştir. Yapay zekâ teknolojilerinin karmaşık algoritmalardan oluşan birer kara kutu olmaları, kullanıcılar ve etkilenenler tarafından ‘yapay zekâ etiği’ ve ‘veri etiği’ konusunu gündeme getirmektedir. Bu durumla birlikte, yapay zekâ teknolojileri için uluslararası bir ‘etik standardı’ bulunmamaktadır. Ülkelerin farklı etik-ahlak anlayışının bulunması, uluslararası bir etik standardının oluşmasına engel olmaktadır. Fakat bazı uluslararası ve ulusal kuruluşlar öneri olarak etik kılavuzları yayınlamaktadır. Finansal kurumlar ve düzenleyici otoriteler ise yapay zekâ ve veri analitiği uygulamalarının etik anlayışına uygun olmasını sağlamak için çeşitli politikalar ve düzenlemeler geliştirmektedir. Bu çalışmada, yapay zekâ teknolojilerinin finans sektöründeki kullanımı, Türkiye finans sektöründe kullanılan yapay zekâ uygulama alanları, yapay zekâ ve veri etiği hususundaki ilkeler ve sorunlar ele alınmaktadır. Yapay zekâ etik ilişkisinde; veri gizliliği ve güvenliği, şeffaflık ve hesap verebilirlik, adalet ve önyargı, toplum etkileri incelenmektedir. Veri etik ilişkisinde ise, veri toplama ve rıza, veri işleme ve anonimlik, veri kalitesi ve adalet, veri paylaşımı ve güvenlik hususları incelenmektedir. Ayrıca, uluslararası ‘etik ilkeler’ kılavuzları, Türkiye finans sektöründeki mevzuat ve düzenlemeler incelenmektedir. Türkiye finans sektöründe yapay zekâ ve veri etiğine yönelik özel bir klavuz bulunmamakla birlikte Kişisel Verilerin Korunması Kanunu veri etiği hususundaki genel çerçeveyi oluşturmaktadır. Bankacılık Kanunu ve Tüketici Koruma Kanunu ile finansal işlemlerde tüketicinin korunması amaçlanmaktadır. Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun ile kurulan sistemler, Sermaye Piyasalar Kanunu, Rekabet Kurulu düzenlemeleri ise yapay zekâ ile ilişkili yapılan finansal işlemlerin denetimine imkân sağlamaktadır. Finans sektöründe gerçekleşen işlemlerin hacmi, çeşitliliği ile ekonomiye ve diğer sektörlere olan etkisi göz ardı edilemeyecek düzeydedir. Yapay zekâ teknolojilerinde ki hızlı ilerleme ve değişim düşünüldüğünde, mevcut mevzuatın bir süre sonra yetersiz kalmasına neden olacaktır. Yapay zekâ ve veri etiği standartlarının oluşturulması, uygulamada karşılaşılabilecek olumsuzlukların önüne geçmekte etkili olacaktır.
Keywords : Yapay Zekâ, Veri, Etik, Finans Sektörü, Türkiye