ADORNO’NUN FELSEFESİNDE ÖZGÜRLÜK İDESİ OLARAK SANAT

Authors : Özcan Yılmaz SÜTÇÜ

Pages : 271-288

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2015-12-01

Article Type : Research Paper

Abstract :Modern insan, giderek her gün kendi adına düşünen, kendi adına eyleyen ve kendisini her açıdan kontrol eden otoriter bir yapı ile karşı karşıya kalmıştır. Bu yapı kültür endüstrisidir. “Kültür endüstrisi”ni Adorno, tekelci kapitalizmin bir sonucu olarak kültürel biçimlerin metalaşması olarak kullanır. Kapitalizm, kültür endüstrisi aracılığıyla insanın yaşam ve üretim biçimleri üzerindeki etkisini her gün daha da artırarak gelişim göstermiştir. Kültür endüstrisi, hem toplumun tüm öğelerini hem de insanın öznel dünyasını belirlemektedir. Bu belirlenim, sanatın yaratılma biçimlerine de nüfuz etmiştir. Sanat da kendi içinde değişimlere uğramıştır. Adorno’ya göre modern sanat, daha önceki kült işlevini terk ettiğinde eleştirel ve özerk bir yapı kazanmıştır. Özerk yapı ile sanatın çağdaş toplum ve özgürlük için sorumluluğu artmıştır. Modern sanatı sanat yapan şey,“özgürlük idesi”ne ev sahipliği yapmasıdır. Adorno sanatın, özgürlük idesini dile getirerek kültür endüstrisine meydan okuduğunu düşünür. Sanatın bu meydan okuması, özdeşlik ilkesine dayalı düşünceyi olumsuzlama şeklindedir. Kültür endüstrisinin öğeleri aklın dayattığı özdeşlik ilkesine dayanırken, sanat bu özdeşliği askıya alarak “özdeş olmayanı” dile getirir. İşte bu yüzdendir ki sanat, özdeşlik ilkesinin baskısına rağmen özne ile nesne arasındaki uyumsuzluğa tanıklık eder. Başka bir deyişle akılsal olan ile algısal olan arasındaki ilişkiyi yeniden kurar. Bu yüzden Adorno için sanat, gerek toplumsal, gerekse bireysel özgürlüğün ortaya çıkması için başvurulacak tek öğedir.
Keywords : Adorno, modern sanat, özgürlük, araçsal akıl, kültür endüstrisi