GERÇEKLİĞİN İKAMET ALANI OLARAK DENEYİM: CHARLES SANDERS PEİRCE FELSEFESİ

Authors : Celal TÜRER, Hatice KIRMACI

Pages : 275-292

View : 8 | Download : 6

Publication Date : 2019-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Düşünce tarihinin en kadim sorularından biri olan gerçekliğin (reality) ne olduğu sorusu, günümüzde tazeliğini koruyan bir mesele olarak karşımızda durmaktadır. Zira gerçekliğin göz ardı edilmesi hayli zor olduğu gibi ondan söz etmek bile onun varlığına işaret etmektedir. Bununla birlikte, gerçekliğin hem içinde olmak hem de onun hakkında bir nitelemede bulunmak, belirli hataları da beraberinde getirmektedir. Bu hataları tespit eden Charles Sanders Peirce, gerçeklik sorununu pragmatik bir bakış açısıyla analiz etmeye çalışmıştır. Ona göre gerçeklik, nihai olarak tüm araştırmacıları bir konuda birleştirmeyi amaçlayan doğruluğun nesnesi olma durumundadır. Oysa böyle bir görüş birliğinin, deneyimden bağımsız elde edilemeyeceği aşikardır. Amacımız, deneyimin önemini ortaya koymaya, onun düşünce ve gerçeklik arasında ne tür akıllı bir tutkal olduğunu anlamaya çalışmaktır. Bu makalede, deneyimin bir yandan gerçekliğin kaynaklık ettiği inancın sabitleyicisi olduğuna,  öte yandan gerçekliği düşünceye bağlayarak hakiki inancın ortaya çıkmasını sağladığına ve bu iki reaksiyon esnasında deneyimin adeta bir  "katalizör" rolü oynadığına vurgu yapılmaktadır. Daha sonra, deneyimin tikelden tümele doğru yükselme çabasını yansıtan yeter deneyim nosyonu ortaya konulmaktadır. Çalışmamızın nihai kısmında ise deneyimin dönüştürücü ve bağlayıcı yönü irdelenerek, bu süreçte zamanın müdahalesinin elzem olduğuna işaret edilecektir. 
Keywords : Deneyim, karar, gerçeklik, düşünce, yeter deneyim, inanç, çıkarım