KANT’IN DÜŞÜNCESİNDE ÖZGÜRLÜĞÜN ASIL DAYANAĞI OLARAK ZORUNLU AHLAK YASASI

Authors : Çağdaş E. ÇAĞLIYAN

Pages : 101-119

View : 11 | Download : 5

Publication Date : 2019-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Düşünce tarihinde pek çok problem, ele alındığı çağın gereklerine göre biçimlense de, bu problemlerin irdelenme şekli pek az değişiklik gösterir. Örneğin, özgürlük üzerine düşünürken, onu yasadan tümüyle bağışık olma anlamında bir serbestlik durumuyla da bir tutsak, ya da insanın kendi eylemleri üzerinde egemen olabilmesine dayanak teşkil eden bir yasalılıkla da bağdaştırsak, aynı kavram dağarcığı içinde yol alırız: Bir şekilde özgürlük kavramını ele alırken kendimizi her zaman yasa kavramına varmış buluruz. Bunun yanında, yasadan bağışıklığı benimsediğimizde, insanlar arasında bir uzlaşı zemini kurmakta zorlanırız; ancak bu zemini kuracağımız bir yasalılık için de meşru bir dayanak bulabilmemiz aynı şekilde güçtür. Dolayısıyla, insanın kuşkuculuğun yıkıcılığını savuşturabilmek adına kurduğu temeller kuşkuculuk tarafından sarsılmaya devam eder, her sarsıntıdan sonra daha sağlam kurulsa da, sarsıntı da her seferinde gücünü arttırmayı sürdürür. Kant’ın özgürlüğü ahlak yasasıyla bağdaştırarak çözme çabası, bu sarsıntının en şiddetli olduğu anda sağladığı güçlü temel bakımından, çağımız tartışmaları için dahi yol gösterici niteliktedir. Hatırlamak gerekirse, doğaya ilişkin bilgimizin kaynağındaki deneyimin, başlıca doğa yasası olan nedenselliği dahi kavramakta aciz kaldığı yönündeki eleştiriye karşı, Kant, nedensellik dahil olmak üzere doğaya tüm yasalılığını anlama yetisinin buyurduğunu ileri sürer. Ancak insan aklı, yasalarını duyulur dünyaya buyurmakla yetinemez, aynı yasaları düşünülür dünyaya da uygular ve bunu yaptığında da her zaman açmaza düşer. Ancak, Kant’a göre, duyulur olana ait her şeyden, tüm eğilim ve ilgilerimizden bağımsızlaşabilmemiz yoluyla, düşünülür dünyaya ilişkin gerçek yasalılığı ortaya koyabiliriz ki, ancak bu yasalılık, özgürlükle tam anlamıyla uyumludur. Bu bakımdan özgürlük, hem düşünülür dünyaya ilişkin temel yasalılığa işaret eder, hem de tüm insanlar arasında bir uzlaşı zeminine olanak hazırlar. Bu bağlamda, çalışmamızda, Kant’ın ahlak yasasıyla tam uyumlu kılınmış özgürlük anlayışını irdeleyecek ve filozofun tüm insanlar için kurmayı amaçladığı bu zemini her aşamada göz önünde bulunduracağız. Çünkü ancak böyle bir zemin, yasalılığı insanın alçaltılmasının önüne geçecek şekilde kurar ve her türlü yergiye karşı ayakta kalmayı sürdürür.
Keywords : Kant, Ahlak Yasası, Koşulsuz Buyruk, Özgürlük, Ödev