Tabip bir Osmanlı Müfessiri: Hacı Paşa Aydınî (v. 1424) ve Mecma’u’l-Envâr Adlı Tefsiri

Authors : Hidayet AYDAR

Pages : 363-416

Doi:10.16947/fsmia.1050311

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-29

Article Type : Research Paper

Abstract :Bu çalışmada ilk dönem Osmanlı âlimlerinden olan Hacı Paşa Aydınî ve Mecma’u’l- envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiri ele alınmaktadır. Çalışmada Hacı Paşa’nın hayatı, eğitim-öğretimi ve tahsil için gittiği merkezler işlenmektedir. Hacı Paşa aslında bir müfessir olmaktan ziyade bir tabip olarak meşhurdur. Çalışmada neden doktor olarak şöhret bulduğu üzerinde de durulmaktadır. Hacı Pasa Aydınî çoğunluğu tabâbetle ilgili olmak üzere çok sayıda eser telif etmiştir. Bunlardan biri de Mecma’u’l-envâr fî cemî’i’l-esrâr adlı tefsiridir. Çalışmada Hacı Paşa Aydınî’nin bir tefsir yazmaya ihtiyaç duymasının sebebi irdelenmektedir. Kütüphanelerimizde çok az sayıda nüshası bulunan tefsir, müellifi tarafından tamamlanmış olduğu halde bugüne kadar biri ilk, diğeri de onuncu cilt olmak üzere sadece iki cildi bilinmekteydi. Ayrıca son cildi bilinmediğinden tamamının kaç cilt olduğu da bilinmiyordu. Araştırmalarımız neticesinde eserin son cildi olan on ikinci cildini de tespit ettik. Böylece eserin toplam on iki cilt olduğu netleşti. Bununla birlikte şimdilik tefsirin geri kalan ciltleri kayıptır. Çalışmada elde mevcut iki nüsha ve yeni tespit ettiğimiz on ikinci cilt hakkında bilgi de verilmektedir. Yine müellifin tefsirindeki yöntemi konusunda da bilgi sunulmaktadır. Eserin kaynakları ve daha önceki tefsirlerle münasebeti de ele alınıp işlenmektedir. Bilhassa Ebû Hafs Necmüddîn Ömer en-Nesefî ve Râzî tefsirleriyle sıkı bir ilişkisinin olduğu örnek metinler üzerinden kıyaslar yapılarak tespit edilmeye çalışılmaktadır. Keza eserin mukaddimesinde, ilmin ve âlimin faziletine dair verdiği bilgiler de çalışmada konu edilmektedir.
Keywords : Osmanlı Müfessiri, Hacı Paşa Aydınî, Mecmaul Envâr fî Cemîil Esrâr, tefsir, yöntem, mukayese