Hadîkatü’l-cevâmi’deki Tasavvufî Bilgilerin Belgelerle Teyidi

Authors : Mustafa Özsaray

Pages : 387-406

Doi:10.16947/fsmia.1499536

View : 28 | Download : 65

Publication Date : 2024-06-12

Article Type : Research Paper

Abstract :Osmanlı dönemi tasavvufu üzerine yapılan çalışmalarda başvurulan kaynaklardan biri de Hüseyin-i Ayvansarayî’nin Hadîkatü’l-cevâmi adlı eseridir. Ayvansarayî bu eserinde esas olarak İstanbul’daki camileri ve mescitleri tanıtmaktadır. Bununla birlikte eserde medreseler, tekkeler, türbeler ile buralarla ilişkili ulemâ ve meşâyih hakkında bilgiler de bulunmaktadır. Bu bakımdan Hadîkatü’l-cevâmi, İstanbul tekkeleri ve meşâyihi üzerine yapılacak çalışmalarda mutlaka bakılması gereken önemli bir kaynak eserdir. Ayvansarayî’nin İstanbul cami ve mescitlerinin yanında ve yakın çevresinde bulunan tekkeler ve diğer tasavvufî mekânlar ile buralarda vazife yapan meşâyih hakkında verdiği bilgiler tasavvuf tarihi açısından çok önemlidir. Eser sayesinde İstanbul’daki tasavvufî müessese ve mekânların ve buralardan gelip geçen şahısların bazı bilgilerine ulaşılabilmektedir. Ancak eserdeki bilgiler doğrultusunda yer ve mekân tespiti için gidildiğinde adı geçen tasavvufî mekânların bazısının yerinde bulunmadığı, bazısının metruk ve harabe durumunda olduğu ve bazı mekânların ise başka amaçlar için kullanılmakta olduğu görülmektedir. Bu sebeple İstanbul cami ve mescitleri çevresinde bulunup da kitapta geçen tasavvufî mekânlara ve buralarla ilişkili şahıslara dair verilerin arşiv belgeleriyle teyidi ve ikmali tasavvuf tarihi açısından faydalı olacaktır. Böylece eserin yazılışı sırasında var olup da bugün yerinde bulunmayan mekânların izi sürülebileceği gibi buralarda hizmet vermiş meşâyihin biyografilerine katkı sağlanmış olacaktır. Bu gaye ile makalede örnekleme yöntemiyle Hadîkatü’l-cevâmi’nin elif maddesindeki Ayasofya Camii başlığı altında yer alan ve Ayasofya ile çeşitli yönlerden irtibatlı olan Akşemseddin Halvethanesi ve Kapı Ağası Malatyalı İsmail Ağa Tekkesine ait bilgilerin belgelerle teyidi yapılmaya çalışılacaktır. Böylece eserdeki tasavvufî bilgiler temel alınarak bunların teyit ve tekmilinin yapılabileceği bu örnekleme çalışma ile gösterilmiş olacaktır.
Keywords : Tasavvuf, Hüseyin i Ayvansarayî, Hadîkatül cevâmi, Akşemseddin Halvethanesi, Malatyalı İsmail Ağa Tekkesi, Nâzikî Dergâhı