Bir Örnek Üzerinden Rik’a Yazı Karakterinin İncelenmesi

Authors : Betül Sayın

Pages : 305-330

Doi:10.16947/fsmia.1499544

View : 50 | Download : 110

Publication Date : 2024-06-12

Article Type : Research Paper

Abstract :“Bir Örnek Üzerinden Rik’a Yazı Karakterinin İncelenmesi” isimli bu çalışma, rik’a hurufatla ilgili bilgi sunmayı ve bir örnek üzerinden tespit edilen rik’a hurufat nevilerinin ortaya çıkarılmasını amaçlamaktadır. Osmanlı matbaacılığında nesih ve ta’lik yazı karakterlerinden sonra rik’a hurufat imal edilmiştir. Hakkak Haçik Kevorkyan, Mehmed İzzet Bey’in harfleriyle ilk olarak 18 puntoyu, ardından 36 puntoyu üretmiştir. Bir diğer hurufat yapımcısı olan Ohannes Mühendisyan uzun yıllar rik’a hurufat imaliyle uğraşmış ve 24 puntoluk harflerini hazırlamıştır. Teotig’in Dib u Dar adlı kitabında, Kevorkyan’ın 18 punto ve Mühendisyan’ın 24 punto rik’a harfleriyle dizilmiş birer satırlık yazı örnekleri bulunmaktadır. Ancak bunlardan başka hakkak ve punto bilgisi bulunan rik’a hurufat numunelerine rastlanmamıştır. Bu çalışmada, Ali Nazima’nın 1898’de Kasbar Matbaasında basılan Risâle-i Ahlak kitabında, hurufat birleşimlerinde oluşan boşluklardan faydalanılarak rik’a hurufat nevileri tespit edilmiştir. Bu harfler, bilgisayarda tasarım programları kullanılarak belirlenmiş ve bir tablo oluşturulmuştur. Tespit edilen hurufat nevileriyle örneği bulunan Kevorkyan ve Mühendisyan’ın rik’a satırları dizilerek benzerlik ve farklılıkları mukayese edilmiştir. Harf duruşları ve şekilleri açısından Risâle-i Ahlak hurufatı Kevorkyan’ın 18 puntosuyla benzer bulunmuştur. Hat sanatı açısından incelenen rik’a yazının, matbaada kullanımının araştırılması ve Osmanlı matbaasında muhtemel bir rik’a hurufat kasasında bulunan harf ve harf kombinasyonlarının ortaya çıkarılması bu çalışmayı önemli kılmaktadır.
Keywords : Hat sanatı, Osmanlı matbaası, hurufat, yazı tipleri, rika