Harici Anlayışta Birlikte Yaşama ve İbadi Alim Es-Siyabi’nin Bakışı

Authors : Burhaneddin KIYICI

Pages : 523-560

View : 10 | Download : 6

Publication Date : 2022-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Hâricilerin ortaya çıkma süreçlerinde insanlar arasında ve toplumda bir ötekileştirme olduğu apaçıktır. Bedevî yaşam tarzlarına çok sıkı bağlı olan Hâriciler, kendilerini korumaya almaları nedeniyle İslâm toplumuna uymak ve birlikte yaşamak yerine, toplumdan uzaklaşarak insanları kategorize etmiş, ferdi ve toplumu tanımlamaya çalışarak ayrışmışlardır. Bu çıkmazı gören İbâdîler her ne kadar ılımlı bir tavır alma gayretine girseler de temelde ki hâricî ruhu pek aşamamışlardır. Büyük günâh işleyenler hakkındaki sert tutumdan biraz daha yumuşak tutuma yönelseler de kendi toplumlarını korumayı bir imân esası olarak ele almışlardır. Kitmân, tevellâ ve teberrî kavramları çerçevesinde kapalı bir toplumsal yapı oluşturmuşlardır. Bundan dolayı hala diğer Müslümân toplumlarla açık irtibata girmemektedirler. Bu ilkeler altında bulunmakla birlikte es-Siyâbî’nin hürriyetlere saygılı davranmak ve farklı görüşleri kıyaslayarak onların en güzelini seçip uymak için dinlemek, zorbalıktan kaçınmak, bilgi edinmede, fikirlerin değiştirilmesinde toplumsal ve insani konularda işbirliğine ihtimam göstermek, farklı görüşleri kıyaslayarak onların en güzelini seçip uymak, gönüllere seslenme ve bir başka insana öfkeyi çirkin görmekle birlik olmayı ahlâkî bir ihtiyaç görmesi özünde büyük bir değişimi göstermektedir. Kapalı bir toplum olmanın yanı sıra toplumsal yapıyı korumak için çok sert kurallar uygulayan bir toplum ve inancın bu değişimi yakalama çabası önem arz etmektedir. Bu bakış açısı geçmişi değerlendirmeyi de yumuşatmış ve günümüzde diğer toplumlarla kendi ilkelerini ve değerlerini hassasiyetle koruyarak yakınlaşmayı sağlayabilme ümidini artırmıştır. Mezhepleri farklı olsa da her müslümânın cenazesinin kılınmasını caiz görmek ve ehli kıbleden hiçbir kimsenin lanetlenmesini helâl ve câiz görmemek, Allah’ı birleyenin kanı, malı ve ırzına saldırıyı haram kabul ederek Allah tüm Müslümânlar arasında kardeşlik ve yardımlaşmayı zorunlu yapmasını esas kabul etmek çıkış noktasından günümüze yansıyan değişimi göstermektedir. es-Siyâbî’nin ilkeler geliştirmesi hem Müslümân toplumlarla hem de dünya halklarıyla birlikte yaşama için niyet ve çabalarının olduğunu göstermektedir. es-Siyâbî’nin ehl-i kıbleden hiçbir kimsenin lanetlenmesini helâl ve câiz görmemesi bunun en kuvvetli işaretidir.
Keywords : Mezhepler Tarihi, Kelam, Hâricîlik, İbâdîyye, Es Siyâbî, Velâyet, Kitmân, Mezhepler Tarihi, Kelam, Hâricîlik, İbâdîyye, Es Siyâbî, Velâyet, Kitmân