TABİİYET-İ OSMANİYE KANUNNAMESİNDEN AVRUPA BİRLİĞİ UYUM YASALARINA TÜRKİYE’DE VATANDAŞLIĞIN TARİHÇESİ: ANAYASALAR, VATANDAŞLIK KANUNLARI, HÜKÜMET PROGRAMLARI

Authors : Kubilay DÜZENLİ

Pages : 444-468

Doi:10.46849/guiibd.984635

View : 14 | Download : 6

Publication Date : 2021-12-25

Article Type : Research Paper

Abstract :Vatandaşlık, en genel anlamıyla birey ile devlet arasındaki hukuki ve siyasi bağın ismidir. Kuruluşundan, 19.yy’a kadar Osmanlı Devleti’nin vatandaşlık anlayışı egemen monark-edilgen halk ikiliğine dayanmıştır. Osmanlı Devleti’nin son döneminde devletin birliğini sağlayacak bir kurum olarak ortaya çıkan modern vatandaşlık nihayetinde Osmanlı Devleti’nde bireylerin milliyet, din ve dillerinden bağımsız ortak bir Osmanlı vatandaşlığı kimliğine sahip olmalarına yol açmıştır. Osmanlı Devleti’nin son döneminde başlayan modernleşme çabaları Cumhuriyet’in ilanı sonrasında da sürmüş, Cumhuriyet’i kuran siyasal irade vatandaşlığı, yeni bir siyasal kültürün yaratılmasındaki kullanışlı bir araç olarak algılamıştır. Bu makalenin amacı, Osmanlı Devleti’nin son döneminden başlayarak Kasım 2002’ye kadar Türkiye’nin vatandaşlık politikasının gelişimini ele almak ve farklı dönemlere ilişkin anayasalar, vatandaşlık kanunları, diğer kanunlar ve güncel tartışmalar bağlamında genel bir değerlendirme yapmaktır. Bu kapsamda, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi anayasa ve vatandaşlık kanunları, diğer kanunlar ve 1980-2002 arası hükümet programları incelenmiştir. Çalışmada ilk olarak klasik ve anayasal dönem Osmanlı toplum yapısı ve vatandaşlık politikası gözden geçirilmiştir. Devamında Kurtuluş Savaşı, tek parti yönetimi ve 1950-1980 dönemi vatandaşlık politikaları birbirleriyle karşılaştırılmıştır. Son olarak 1980 ve 1990’lar Türkiye’sinde asker-sivil ilişkileri incelenmiş ve söz konusu dönem vatandaşlık politikalarının genel çerçevesi, Avrupa Birliği (AB) üyelik süreciyle ilişkilendirilerek değerlendirilmiştir.
Keywords : Vatandaşlık, Anayasa, Avrupa Birliği, Demokratikleşme