YAPAY SİNİR AĞLARI NARX İLE TÜRKİYE FINDIK ÜRETİM MİKTARI TAHMİNİ

Authors : Dilayla BAYYURT, İpek DEVECİ KOCAKOÇ

Pages : 15-35

Doi:10.46849/guiibd.1271782

View : 56 | Download : 52

Publication Date : 2023-06-30

Article Type : Research Paper

Abstract :Fındık, dünyada üretimi yaygın olan sert kabuklu meyvelerin başında gelmektedir. Türkiye, sahip olduğu toprak ve iklim koşulları açısından oldukça yüksek tarımsal potansiyele sahiptir. Ülkemiz, fındık üretiminde dünyada önemli bir paya sahiptir ve bu sayede lider konumdadır. Bu liderlik sayesinde ülkemiz dünya fındık piyasasında oldukça önemli bir konumda yer almakta ve pazarı etkileyebilecek kadar büyük bir gücü elinde tutmaktadır. Özellikle ülkemiz için önemi büyük olan ve dünya piyasasında söz sahibi olduğumuz fındık ürününün üretim tahmini birçok açıdan önem arz etmektedir. Çalışmada zaman serisi modellemede yaygın olarak kullanılan NARX insert ignore into journalissuearticles values(Doğrusal Olmayan Otoregresif Dışsal Girdili Model); modeli kullanılarak fındık üretim miktarı tahmini yapılmıştır. Bu amaçla, Türkiye fındık üretim miktarı bağımlı değişken olarak alınmıştır. Fındıktan sonra üretimi ülkemizde en çok yapılan sert kabuklu meyve olduğu için, ceviz ikame ürün olarak seçilmiştir. Bağımsız değişken olarak ise ceviz basit fiyat endeksi, fındık basit fiyat endeksi, meyve veren yaşta ağaç sayısı, sıcaklık ve yağış alınmıştır. Analiz 1991-2021 yıllarını kapsamaktadır. Çalışmada kullanılan veriler, TÜİK insert ignore into journalissuearticles values(Türkiye İstatistik Kurumu);, FAO insert ignore into journalissuearticles values(Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü); ve Meteoroloji Genel Müdürlüğünden temin edilmiştir. Çalışmada MATLAB programı kullanılmıştır. Birçok deneme sonucunda optimal NARX Modeli, gizli katmanda 10 adet nörona ve 4 gecikme uzunluğuna sahip model olarak belirlenmiştir. Sonuçlar YSA NARX modelinin fındık üretimi tahmininde başarılı sonuçlar ürettiğini göstermiştir.
Keywords : Fındık Üretimi, Yapay Sinir Ağları, NARX, Tahminleme