MÜTEKADDİMUN EŞ’ARÎLERİN ŞİÎLİK ELEŞTİRİLERİ (BÂKILLÂNÎ ÖRNEĞİ)

Authors : Cemil HAKYEMEZ, Betül YURTALAN

Pages : 57-72

View : 20 | Download : 8

Publication Date : 2018-07-15

Article Type : Research Paper

Abstract :Şiîlerle Şiî olmayanlar arasında ilk dönemlerden itibaren başta imamet bahsi olmak üzere ilmi konular tartışılmış ve karşılıklı eleştiriler yöneltilmiştir. Şiîlerle imamet bahsi üzerinden ilk tartışmaları Mu’tezililer yapmıştır. Her ne kadar sonraki süreçte Hanbeliler Şiîlerin şiddetli bir muhalifi olarak karşımıza çıkmışlarsa da, eleştiriler ilmi anlamda daha ziyade Eş’arî âlimler tarafından sürdürülmüştür. Eş’arî gelenekten Şiîlik eleştirisiyle öne çıkan isimlerden birisi Bâkıllânî’dir. O hem Bâtınilere karşı müstakil bir eser yazarak eleştiride bulunmuş hem de diğer eserlerinde İmamiyye’yi eleştirmiştir. Dolayısıyla bu şekilde Şia’nın iki güçlü kolunu da muhatap olarak karşısına almıştır. Bunun sebebi, onun, İmamilerin daha rahat hareket edebildikleri ve bunun yanı sıra Fâtımîlerin ve Karmatilerin farklı bölgelerde etkili olduğu bir dönemde yaşamış olmasıdır. Bâkıllânî, Batınilik reddiyesinde tevil anlayışları üzerine yoğunlaşırken İmamiyye’yi imamet bahsi üzerinden eleştirmiştir. O, imametle ilgili eleştirilerde temelde Mu’tezili geleneği takip etmişse de meseleyi detaylı bir biçimde ele almış ve kendi delillerini ortaya koymuştur. Batınilik eleştirisi ise, günümüze ulaşan ilk tam reddiye olması dolayısıyla oldukça önemlidir. Onun Bâtınilere yaklaşımı kendisinden sonraki âlimler için de belirleyici olmuştur. Bâkıllânî’nin iki mezhebe yönelik eleştiride de, kendisinden sonraki Eş’arî âlimler üzerinde hem yöntem hem de delillendirme yönünden etkisi olduğu anlaşılmaktadır.
Keywords : Bâkıllânî, Şia, Ehl i Sünnet, reddiye, imamet, Batınilik